Het lijkt wel een zoekplaatje, maar wat je hier ziet, is het gewaad van de hoofdfiguur van het altaarretabel in de kapel van Nicolas van Tolentijn, een van de belangrijkste augustijner heiligen in de Paterskerk te Eindhoven.* Het beeld komt uit het atelier van de gebroeders Custers te Eindhoven, wier werk tot de top van de houtsnijkunst uit de vroege twintigste eeuw behoorde.

Waarom ik dit detail laat zien? Omdat het zo’n mooi voorbeeld is van hoe weefsel werd gesuggereerd op een beeld. Vaak had een atelier voor dit werk in specialist in huis, een polychromeur die bedreven was in het beschilderen van sculptuur. Moet je kijken hoe knap hij dit heeft gedaan! Via een goud gestikt steentjesmotief op donkerblauwe stof accentueert hij de val van het gewaad: dat doet hij door de steentjes te verkorten en zelfs te vervormen, met name bij de scherpere plooien en op de plaatsen waar het been zich aftekent onder het weefsel. We hebben te maken met een echte verleider, want deze handwerksman verlokt het oog om als het ware te surfen over de golven van de stof die vol dik bollende toppen en holtes zit. Toen hij dit beeld onder handen nam, circa 1909, en er al zijn vaardigheden op los liet, zal deze polychromeur zich ongetwijfeld niet hebben gerealiseerd dat hij een uitstervend metier beoefende. De generatie beeldsnijders na hem zou afstappen van dat bonte palet, die horreur van de neogotiek, zoals dat door de kunstcritici en -historici vanaf de jaren dertig werd geformuleerd.

Nog een fase verder en dit soort beelden zou via rommelmarkten verdwijnen. Met name na Vaticanum II* daalde de waardering voor dit type kerkelijke kunst tot een absoluut dieptepunt, met alle gevolgen van dien. Zo kon het gebeuren dat de beelden van de Munsterkerk te Roermond, waar ieder atelier in de stad een exemplaar aan had bijgedragen, in de jaren zestig van de vorige eeuw volledig opgeruimd werden. Daarom is het ook zo bijzonder dat de Paterskerk in Eindhoven nog haar complete interieur heeft, waarvan de beelden een indruk geven van de veelzijdigheid van atelier Custers.

Als je een keer in de gelegenheid bent, moet je de kerk zeker gaan bezoeken!

B. *

Vue op het altaar van Nicolaas van Tolentino in de Paterskerk te Eindhoven. Dit beeld is op zijn oorspronkelijke plaats behouden. Foto Barbara Bonfrer 2014.

Post scriptum

Het teken * in de bovenstaande tekst staat voor de volgende informatie:

• De informatie in deze blog is ontleend aan het waardenstellend cultuurhistorisch onderzoek naar de Paterskerk dat geciteerd kan worden als: Hubar, Bernadette van Hellenberg, De mantel der liefde, De Paterskerk te Eindhoven, ErfgoedSWOT©, onderdeel waardenstelling, Ohé en Laak 2014. Meer over dit project is te vinden onder deze link.
• De foto’s zijn gemaakt door Barbara Bonfrer van Franken Projectmanagement.
• Vaticanum II duidt op het Tweede Vaticaans Concilie dat van 1962 tot 1965 werd gehouden en leidde tot de modernisering van de R.K. Kerk. Hoe goed en opportuun ook, in Nederland leidde de implementatie tot een tweede beeldenstorm in Nederland. Voor meer achtergrondinformatie zie de lemmata op Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_Vaticaans_Concilie en http://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_beeldenstorm.
• Voor de Open Monumentendag van 2015 volg deze link.
• De verkorte link van dit item is http://wp.me/p4eh3s-19U.

Volg deze link naar de hoofdpagina van de Paterskerk →