Leestijd circa 6 minuten
Speech van de auteur — Natuurlijk heb ik als auteur een verhaal voorbereid voor bij de doop van mijn boek over de nieuwe Bavo. Die kun je volgen na de serie dia’s hieronder. Ach, wat was ik blij en trots op 9 september 2016! Omdat het doel bereikt was, om de feestelijke ambiance in deze kathedraal der kathedralen, om alles wat mijn opdrachtgever had georganiseerd, maar ook omdat mijn familie er was: mijn vrouw, mijn broers en zussen, mijn kinderen en kleinkinderen met hun vader en grootvader.
…
…
Iconen en symbolen | De nieuwe Bavo en het thema van de Open Monumentendagen 2016
…
Toen ik Paul van den Akker de laatste drukproef stuurde om zijn causerie voor vandaag voor te bereiden, vergeleek hij die met een doos chocolaatjes, waarvan je er af en toe eentje neemt om ervan te genieten. In de tien minuten die ik nu heb, wil ik hetzelfde doen. Want wat moet je in hemelsnaam vertellen over een boek van ruim 300 pagina’s in tien minuten.
Het chocolaatje dat ik er als eerste uit heb gehaald heet uniek. En nu zie ik de marketingmensen onder u al fronsen. Want niets is zo afgesleten als het woord uniek. We worden ermee doodgegooid in de reclames, waarmee we iedere dag weer gebombardeerd worden. Uniek. Nu mag u eens raden hoe vaak ik dat woord in mijn boek gebruik. Niet! Het zit een keer in een citaat en dan houdt het op. Daarmee heb ik ‘t me niet gemakkelijk gemaakt, want tja … de kathedraal is wel uniek. Dus vindt u bij mij omschrijvingen als ‘zonder weerga’, ‘zonder precedent’, ‘hoogst bijzonder’ en ga zo maar door. Waar heb ik het dan over?
Daar komt u natuurlijk het snelst achter als u dadelijk het boek gaat kopen. Blader meteen naar bladzijde 25 en dan krijgt u zo’n drie pagina’s nova voorgeschoteld. Die hebben we verpakt als – jawel – chocolaatjes. Of liever – want we zijn in Haarlem – als Droste flikken. In een reeks medaillons zijn de vondsten te zien die lopende het onderzoek zijn gedaan. En dan zie je hoe toepasselijk het thema ‘Iconen en symbolen’ van de Open Monumentendagen dit jaar is.
De belangrijkste ontdekking – het lekkerste chocolaatje – is zojuist door Paul van den Akker genoemd: de Unvollendete. Dat item op zich is al bijzonder genoeg. Maar als mijn analyse klopt dan heeft Joseph Cuypers hier een van de kerngedachten van het icoon Thomas van Aquino gesymboliseerd: dat de hele schepping uit potentie bestaat die ieder moment iets, of liever, iets anders kan worden. Alles is voortdurend bezig zichzelf te voltooien. En dat maakt de kathedraal in de meest letterlijke zin ‘buitengewoon’.
Dan is er de buitenpolychromie die nergens anders in Nederland te vinden is. Ook dat is al genoeg, maar hier gaat die ook nog eens terug op de kleuren van de edelstenen die Johannes in zijn visioen van het hemels Jeruzalem noemt. Als ik hier een lezing over geef zeg ik: sla er thuis de bijbel eens op na, maar nu zeg ik: lees mijn boek.
Wat te denken van de symboliek van de bruid van het westen en de bruid van het oosten, met Maria als kosmische vrouw. Daar zit niet zomaar een verhaal achter, maar een liefdesgeschiedenis die iedere dag als de zon opkomt symbolisch wordt herhaald. Zo vindt iedere dag weer in de Mariakapel de conceptie van Christus plaats volgens een oeroude symboliek. Want iedereen mag dan denken dat de kathedraal van circa 1900 dateert, maar in het parallelle universum van de symboliek is ze veel ouder. Volgens de programmamaker, bisschop Callier, gaat de kathedraal tenminste terug tot de tijd van Willibrordus en staat hier een benedictijner stichting die herinnert aan de oudste tijd van het christendom in de lage landen. Zo wilde het bisdom Haarlem zich profileren. Hoezo iconen en symbolen!
De nieuwe Bavo gonst van de verhalen en een van de meest actuele wil ik hier graag noemen. Dat verhaal wordt namelijk verteld door de koepel. In het begin wilde ik er helemaal niet aan, aan dat oriëntalisme in de kathedraal. Wat een onzin, een broodje aap, dacht ik nog. Vele woorden later blijkt die oosterse invloed er wel degelijk te zijn en tot één zin herleid te kunnen worden: Arabische ornamenten van Aristoteles tot Aquino. Dat klinkt vreemd, want wat hebben decoraties met filosofie te maken. Voor die decoraties keek Joseph Cuypers naar de Arabische cultuur van het Midden-Oosten – het heilige Land – en het Moorse erfgoed uit Spanje. Maar hij keek ook naar zijn muze, Thomas van Aquino. En deze middeleeuwse denker dankte zijn kennis van Aristoteles aan de Arabische scholen: aan stukken die hij ter beschikking kreeg via Spanje en zijn islamitische tradities van Arabische signatuur. Daarmee construeerde hij zijn eigen filosofie, zoals Joseph zijn eigen koepel bouwde. De nieuwe Bavo slaat een brug tussen de christelijke en islamitische cultuur door te laten zien wat de een vol respect van de ander heeft overgenomen en in iets eigens heeft getransformeerd. De boodschap die rond 1900 werd afgegeven, blijkt anno 2016 verrassend actueel te zijn.
Zo zou ik graag willen dat u straks dit boek gaat lezen: blader er eens door heen, laat het oog eens vallen op een mooi stukje en proef dat. Het prikkelt de nieuwsgierigheid om verder te lezen en wie weet op een goed moment … bereikt u de laatste pagina.
Dank u wel.
Bernadette van Hellenberg Hubar
Boek bestellen? Ga naar http://bit.ly/Bavo-Ao
Eerst de samenvatting lezen? Surf dan naar http://bit.ly/nBavo-samenvatting-vhhorg.
Verkorte link van dit item: http://bit.ly/2cpv3Da
< Terug naar de hoofdpagina