Leestijd circa 5 minuten
Tijd en slijt
…
Tijd en slijt gaat over de deels uitgevaagde lettertekens op het houtwerk van de Medersa Ben Youssef | Ben Joesoefmadrassa te Marrakesh. Foto bvhh.nu 2014.
Een stenen kleed
weefsels van lettertekens
en siermotieven
onvoltooid of weggesleten
stokt het verhaal
waar letters hun zeggingskracht
in vegen en krassen
door de tijd verliezen
projecteren schaduwlijnen
hun zinnen er dwars tegenin
Zo verschijnen en verdwijnen
de verhalen als
een temporeel proces
in dit boek van steen
lang van stof
voegen de seizoenen
aan al die regels
steeds meer toe
aan tijd en slijt
Het weefsel van het stenen kleed is met letters en arabesken bezaaid bij de Medersa Ben Youssef | Ben Joesoefmadrassa te Marrakesh. Foto bvhh.nu 2014.
________________________
Post scriptum
Er is zoveel wat onze culturen bindt! Ook motieven als het gebouw als boek en muren als weefsels kennen we in onze architectuurtraditie. Dit laatste thema valt te herleiden tot de oudtestamentische tent boven de Ark des Verbonds die ook in de koran wordt genoemd: het constructieve raamwerk van het gebouw vormt de tentstokken, de niet dragende muren staan voor het doek. In 1858 zou J.A. Alberdingk Thijm deze architectonische metafoor bevestigen in zijn naslagwerk over de kerkbouwsymboliek, De Heilige Linie. Hierin komen we ook een aantal keren de vergelijking tegen van het kerkgebouw als boek der leken die door Gregorius de Grote is bedacht.*
Op dit punt scheiden zich de wegen, want in het christelijke kamp werden daarmee de afbeeldingen bedoeld die in de islam verboden waren. In beide culturen werd de metafoor van het gebouw als een educatief boek vooral uitgedrukt door de muren, bogen en stijlen letterlijk met leestekens te overdekken, zoals in de medersa. Het betreft hier namen, begrippen, spreuken en heilwensen, zoals Allah (vaak als palindroom), vrede, ‘Eer aan God’, ‘Het koningschap behoort aan God’. Maar ook de stichters en het bouwjaar – 972 in de islamitische jaartelling, dus 1564-65 na Christus – staan bij de inscripties tussen de arabesken vermeldt. Verder zijn in de gebedsruimte bij de mihrab verzen uit de koran weergegeven. Heel poëtisch is de inscriptie bij de voorhal: ‘Ik (de architectuur) heb door de schoonheid die geschapen werd voor mijn verfraaiing het aanzien van een sieraad gekregen en mijn halssnoer volstond om me te tooien en te bedekken’.*
Nolens volens herinnert dit aan de vrouwelijke metaforiek van de architectuur die door het christendom van het Oude Testament is overgenomen en vooral tot uitdrukking komt in de vele titels van Maria. Een bijzonder voorbeeld is de nieuwe Bavo van Joseph Cuypers (1895-1930), die als enige (kathedrale) kerk in Nederland het motto draagt: ‘Getooid als een bruid’ (ontleend aan de Apocalyps en het Hooglied).* Alleen al op het punt van de architectuursymboliek valt er nog heel wat te onderzoeken over de relatie tussen de twee culturen.
In Tijd en slijt staat de taligheid van het gebouw centraal, de metafoor van het gebouw als een boek bij de Medersa Ben Youssef | Ben Joesoefmadrassa te Marrakesh. Een symboliek die oost en west delen! Hier zie je de kalligrafie van gewijde en andere teksten gebeiteld en gebakken in steen. Foto bvhh.nu 2014.
Wie o wie gaat hier een diepgaande studie van maken? Met zoveel Marokkaanse medelanders zou zoiets toch tot de mogelijkheden moeten behoren? Opnieuw zal dan blijken dat cultuur een geweldige bruggenbouwer is.
B.
Bronnen en verdere informatie
De * in de tekst hierboven verwijst naar de volgende bronnen (volledige titels zijn te vinden in de bibliografie):
- Zie ook de gedichten Leegte, Atomen en Op het oosten in deze cyclus. Voor informatie over de Ben Joesoefmadrassa (1570), een van de belangrijkste Koranscholen in de islamitische wereld destijds, zie het lemma op Wikipedia en het hieronder geciteerde boek uit 1999.
- Hubar, De nieuwe Bavo te Haarlem (2016). Wil je weten op welke pagina’s de betreffende begrippen in het boek zijn behandeld, bezoek dan het register op deze site.
- Voor De Heilige Linie van Thijm, zie mijn blog onder deze link (daar kun je het boek ook downloaden).
- Triki, Hamid en Alain Dovifat, Medersa de Marrakech, met bijdragen van Yves Pochy en Jacques Vignaud, Rigueur et modernité, en Jean-Paul Saint-Aubin, L’image et la realité de l’architecture, Parijs 1999.
- Hoe kwam ik er ook alweer bij om gedichten te schrijven?
Ben je in Marrakesh, dan moet je zeker een kijkje gaan nemen bij de Medersa Ben Youssef:
Dit item kan geciteerd worden als: Hubar, Bernadette van Hellenberg. “Tijd en slijt”. VanHellenbergHubar.org (blog), 2014. http://bit.ly/1Ot7KGN-GOM.
Verkorte link van dit item: http://bit.ly/1Ot7KGN-GOM
Unieke hashtag: #GOM.1Ot7KGN
← Terug naar de hoofdpagina!