Welkom! Wat kunnen we voor je betekenen?

Voor een eerste kennismaking ben je van harte welkom om door de dia’s te bladeren of meteen door te gaan naar de tekst eronder.

Deze diashow vereist JavaScript.

Een kleine selectie van publicaties, rapporten en ander werk van de afgelopen jaren. Niets hiervan was tot stand gekomen zonder mijn vennoot Marij Coenen.* Wil je rustig door de dia’s wandelen, navigeer dan zelf met de muis of bij een touchscreen met je vinger.*

Welkom

Welkom op deze site waar we graag met je kennis willen maken en ons werk onder de aandacht willen brengen. Mijn naam is Bernadette van Hellenberg Hubar en ik ben erfgoedspecialist, homo ludens (spelende mens), schrijver en dichter, en voorheen vennoot van Res nova, erfgoed in ontwikkeling. Als professional ben ik al bijna 40 jaar actief in de wereld van de monumentenzorg en het erfgoedbeheer.* Voor ‘ons’ zijn minimaal twee personen nodig en dat is hier niet anders: graag stel ik je dan ook voor aan mijn vennoot Marij Coenen, die zowel hier op de homepage voor het voetlicht wordt geplaatst, als in haar biografie op deze site.* Samen met haar vorm ik in feite al jaren een schrijverscollectief.

Schrijver — Het afgelopen decennium ben ik geworden wat ik, acht jaar oud, graag wilde zijn, namelijk schrijver. De diashow hierboven laat zien dat we prachtige projecten hebben mogen uitvoeren, waarvan we er een paar hierna voor het voetlicht plaatsen. Voor een deel gaat het om fysieke en deels om digitale boeken. De opmars van het E-boek is niet meer te stuiten. Omdat het eenvoudig te produceren is, zie je dat steeds meer instellingen onderzoeksopdrachten als E-boek ter beschikking stellen aan hun achterban en de vakwereld. Kijk maar eens naar de brochure Monumentale kerkelijke schilderkunst (1890-1980), uitgegeven door de RCE; of het E-boek Tussen Gabriel en Michael, De schilderingen naar Kees Dunselman in de Laurentius & Elisabeth Kathedraal te Rotterdam, uitgegeven door de parochie van de kathedraal.

Ons laatste artikel in @VAKBL_VITRUVIUS gaat over de ontwerpmethode van vader Pierre en zoon Joseph Cuypers. Het regent cirkels en driehoeken. Ik heb meteen wat legendevorming bijgesteld. Lees verder via deze link: https://t.co/QBoRfodfRC @ifthenisnow @ajcvanleeuwen pic.twitter.com/J7TpzX5m0n

— Van Hellenberg Hubar (@Bern4dette) 26 november 2018

Ook bij ons lopende project – de ontsluiting van de Joseph Cuypers Collectie – staat ‘t schrijven centraal. Overigens zijn er inmiddels nog heel wat meer artikelen in dit vaktijdschrift verschenen.

Duizendpoot — De hoofdmoot van ons werk de afgelopen jaren ligt op het gebied van de kerkelijke kunst van de negentiende en twintigste eeuw. Dat heeft uiteraard te maken met de massale sluiting van dit type monumentale architectuur, die wekelijks de pers haalt. Maar dat is niet het enige waar we mee bezig zijn geweest.

Waardenstellend onderzoek | Voor iets wat zo belangrijk is bij bescherming en beheer van erfgoed, is het opvallend hoe weinig aandacht dit onderdeel van ons vak krijgt. Onderzoeken en inventariseren kunnen de meeste erfgoedprofessionals wel, maar waarden stellen is een verhaal apart. Er worden her en der wel handreikingen gedaan – zoals de richtlijnen voor bouwhistorisch onderzoek – maar over een samenhangende systematiek beschikken we niet. Zelf heb ik een methode ontwikkeld die op het gebied van monumentale schilderkunst uitgewerkt is in mijn boek De genade van de steiger en waarvan ik opnieuw gebruik heb kunnen maken bij de nieuwe Bavo en het stuk voor het boek over Annemiek Punt. Bij het project #KunstinBreda heb ik gewerkt met de erfgoedmeetlat van de VNG die de gemeente verder ontwikkeld heeft. Omdat het hierbij om roerende objecten ging, is de lat in goed overleg aangepast.*
Planologische bescherming | Dit staat in het middelpunt van de belangstelling vanwege de nieuwe Omgevingswet die in 2021 van kracht wordt. In 2005 heb ik samen met een team de voorloper ontwikkeld voor de gemeente Maastricht: het planologisch erfgoedregime. Gemeenten hoeven niet te wachten tot 2021, want dankzij jurisprudentie en bouwbesluiten is het bestaande bestemmingsplan al een prima instrument.*
Sociale media | Je hoeft maar een blik te werpen op Twitter of Facebook om in te zien dat erfgoed niet meer zonder sociale media kan. Wat dat voor een invloed heeft, heb ik op een rij gezet in het kader van het project #kerkverhalen.* Toch merk je dat de erfgoedwereld deze media nog lang niet ten volle heeft omarmd. Zo heeft het Cuypersgenootschap de stekker getrokken uit een project voor een 2.0 opzet* voor deze vereniging, hoewel Menno Heling van if then is now en ik twee perspectiefrijke rapporten hierover hebben geproduceerd.
Verhalenverteller | Of het nu episch of lyrisch is, ik ben een rasechte verhalenverteller. Daar staat deze site ook bol van.

Voor wat ik nog meer heb gedaan, mag ik graag verwijzen naar mijn biografie.*

Kroonjuwelen — Eén van de meest interessante projecten die ik ooit heb mogen doen, heb ik alweer enige tijd geleden afgerond. Dat is het boek over de nieuwe Bavo te Haarlem van architect Joseph Cuypers dat 9 september 2016 voorafgaand aan de Open Monumentendagen in Haarlem is gepresenteerd. Met deze opdracht ben ik vanaf 2013 bezig geweest. Nu is de kathedraal op zich al zo bijzonder, maar dat boek is nog eens extra apart omdat ik het lopende de restauratie heb mogen schrijven. Dat is tamelijk ongebruikelijk, maar heeft beslist een meerwaarde. Je komt met dingen in aanraking op een manier die onmogelijk wordt zodra de steigers verdwenen zijn. En het resultaat is er dan ook naar. Een prachtwerk, waar heel wat fotografen aan meegeholpen hebben. Dankzij vormgever Marjo Starink en WBooks heeft de lezer echt wat moois in handen. En dat moois zit tjokvol verhalen. Om daarvan alvast een indruk te geven, is een samenvatting gepubliceerd op het platform if then is now. Maar ook elders op deze site vind je verhalen over de Haarlemse kathedraal.*

Ik mag me gelukkig prijzen, want in de jaren ervoor is ook al zo’n spannend project op mijn weg gekomen: het onderzoek naar monumentale kerkelijke schilderkunst uit het interbellum. Een juweel van teamwork dat verrassende inzichten heeft opgeleverd in een type kunst, waarover vrijwel niets bekend was. Het resultaat was een publicatie, getiteld De genade van de steiger, die tot stand kwam in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en uitgegeven is door de Walburg Pers te Zutphen. Het boek is sinds oktober 2017 uitverkocht, maar nog wel in enkele boekwinkels en antiquarisch te verkrijgen.*

Een blije Bernadette van Hellenberg Hubar met haar net verschenen boek ‘De genade van de steiger’ in haar hand. De presentatie van dit naslagwerk over monumentale kerkelijke schilderkunst in het interbellum vond 21 november 2013 plaats in de Obrechtkerk te Amsterdam. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan Henk van Os die er een lovende recensie over schreef.* (foto Marij Coenen, 2013).

Met wie werk ik samen?

De kracht van ondernemend Nederland ligt in de samenwerkingsverbanden die per project worden aangegaan.* Zo heb ik wat betreft kleuronderzoek onder meer samengewerkt met Judith Bohan (nieuwe Bavo te Haarlem) en Angelique Friedrichs van de SRAL in Maastricht (Clemenskerk Merkelbeek, Lambertuskerk Maastricht). Ik mag graag verwijzen naar de SRAL als uitvoerende instantie, maar ook naar Jojanneke Post van Davique Schilderwerken, met wie ik het project bij de kathedraal in Rotterdam heb gedaan. Daar heeft zij een beslissende stap gezet van restauratie naar kunstproductie. Voor bijzondere bouwhistorische expertise kan ik steevast terecht bij Karl Pesch Konopka van Stadsherstel Limburg die tevens restauratiearchitect is. Ook met andere architecten werk ik in wisselende combinaties samen. Daarnaast heb ik met Annelei Engelberts inmiddels enkele bundels met beeldgedichten mogen maken. Daar komt nog een vervolg op. Op het digitale vlak word ik zowel technisch als creatief bijgestaan door Wolthera.info en Lostagain.nl. En dan heb je nog de vele netwerken via de sociale media en andere platforms. Zo heeft de samenwerking met ifthenisnow.nl – platform voor cultuur, kunst en toerisme – geleid tot de rubriek #Kerkverhalen op onze sites en de oprichting van een aparte subsite voor kerkverhalen.*

Degene echter met wie ik het meest constant samenwerk is mijn vennoot Marij Coenen. Zij speelt een belangrijke rol bij de fotografie, de manuscripten en rapporten, de berichtgeving op de sociale media en de items op deze site. Zonder haar waren de boeken en bundels die ik de afgelopen jaren heb geschreven, er niet gekomen.

Bernadette en Marij luisteren geconcentreerd naar de uitleg tijdens de Probusexcursie naar de tentoonstelling ‘De sporen van Joep Nicolas’. Dit was in de galerie van Mariska Dirkx in het voormalige atelier van Nicolas te Roermond (foto Steef Stevens, 2014).*

Waar zijn jullie mee bezig?

‘Waar zijn jullie op dit moment mee bezig?’, wordt me vaak gevraagd. En vaak in een adem er achter aan: ‘Wat zijn nu jullie plannen?’ Na van die bijzondere opdrachten kunnen mensen zich niet voorstellen dat er weer wat moois op je pad komt. Maar toch gebeurt dat.

De Joseph Cuypers Collectie — In 2018 ben ik opnieuw met een fascinerend project gestart: de ordening van de Joseph Cuypers Collectie als onderdeel van de productie van een E-boek/biografie met een tentoonstelling in het Cuypershuis te Roermond. Alweer een schrijfopdracht dus. Voor een deel zijn de middelen hiervoor afkomstig van de gemeente Roermond die Joseph Cuypers als een belangrijke figuur beschouwt in het programma van het Cuypershuis. Men vertrouwt erop dat de overige financiering door middel van fondsenwerving wordt gerealiseerd. Als alles doorgaat is het een droom die uitkomt, want sinds het onderzoek naar de nieuwe Bavo ben ik meer dan ooit geïntrigeerd door de figuur van Joseph Cuypers (1861-1949).* En een biografie schrijven … wat een uitdaging. Maar vooralsnog is het werk gericht op een E-boek over de collectie en voordat je dat kunt maken moet je ordenen, ordenen en nog eens ordenen. Ik heb zowel wat betreft dit laatste als op biografisch gebied al wat voorwerk gedaan in mijn artikel ‘De sortering van het verleden’ voor De Spiegel van Roermond van 2017.

Dromen — En andere dromen? Wat dacht je van kennis overdragen? Dat staat ook hoog op mijn agenda. Na ruim 40 jaar in de erfgoedwereld zit er een heleboel in mijn hoofd wat ik graag met anderen deel. Vandaar dat ik graag tijdens mijn projecten gebruik maak van de sociale media, overigens niet alleen om kennis te delen, maar ook om kennis te vergaren. Ondertussen is het ook heerlijk om veldwerk te doen, liefst bovenop een steiger … gewoon lekker kijken met je handen en ze vies maken bij het onderzoeken van een gebouw. Het heeft allemaal met passie, ontdekkingsreizen en verhalen te maken. Wat ik ontdek probeer ik – binnen de grenzen van de opdracht – over te dragen via blogjes en de sociale media: de ene keer heel laagdrempelig, de andere keer meer diepgaand. Je kunt er op deze encyclopedische site van meegenieten.

Domweg gelukkig op de steigers in de apsis van de Laurentius Elisabeth Kathedraal van Rotterdam met Jojanneke Post van Davique Sierschilderwerken. Een geweldige samenwerking die tot een rijk boek en een bijzonder kunstwerk heeft geleid.* Foto Davique.nl 2017.

Of het nu toeval is of niet, het E-boek wat Marij en ik in 2018 hebben afgerond, borduurt naadloos voort op De nieuwe Bavo en De genade van de steiger. Het betreft de schilderingen van Jojanneke Post naar Kees Dunselman in de Laurentius Elisabeth Kathedraal in Rotterdam, waarover je meer kunt vinden via deze (download) link. Het is verbazingwekkend wat er allemaal tevoorschijn is gekomen. Alsof het zo heeft moeten zijn, kwam ook hier Joseph Cuypers langs.

Soms denk je dat je alles hebt gehad en gezien, zeker als het de architecten Cuypers betreft. Dus wat een verrassing dat we begin 2020 met Don Rackham een start konden maken met een groot onderzoek naar de Catharinakerk te Eindhoven (1895-1867), een jeugdwerk van Pierre J.H. Cuypers. Of het nu om vakgenoten of de goegemeente in Eindhoven gaat, iedereen meent dat alles over die kerk al is uitgezocht! Het tegendeel bleek het geval! Binnenkort vertellen we er meer over.

En verder? Kijk eens bij ‘Werk in uitvoering‘.

;-) B.

Bronnen en verdere informatie

De * in de tekst hierboven verwijst naar de volgende bronnen:

De diapresentaties op deze site werken alleen als JavaScript op je computer is geïnstalleerd. Sowieso doet zich op dit moment (8/11/18) op de Mac een probleem met Chrome voor, waardoor met een storende regelmaat de vermelding verschijnt: ‘Deze diashow vereist JavaScript’. Aangeraden wordt de site te bekijken met Safari of Firefox, waar deze plugin gewoon werkt.
Voor mijn wederwaardigheden, onder meer als oprichter van het Cuypersgenootschap en Res nova, zie mijn biografie.
Voor #KunstinBreda volg deze link. Hubar, De genade van de steiger, pp. 468-475 (paragraaf 8.1 Waardenstellende termen en begrippen).
Voor mijn biografie volg je deze link.
Je kunt het boek over de nieuwe Bavo te Haarlem bestellen via deze link. De omslag van ‘De nieuwe Bavo te Haarlem’ is ontworpen door Marjo Starink, met een foto van de RCE beeldbank-Sjaan van der Jagt/Pixelpolder 2015. Voor de samenvatting zie http://bit.ly/Ifthenisnow-Bavo. De korte verhalen over de kathedraal zijn te vinden in Kunst met een kleine en een grote K in de nieuwe Bavo.
Voor het begrip 2.0 zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Web_2.0.
De presentatie die ik hierover hield in het kader van het minisymposium ‘De kerk in het midden’ staat on line op deze site.
Voor De genade van de steiger volg deze link.
De recensie van Henk van Os is te vinden onder deze link.
Voor meer informatie surf naar de pagina met snelkoppelingen.
Voor #Kerkverhalen ga je naar … #Kerkverhalen!
Voor Galerie Mariska Dirkx volg deze link.
Zie het item over het archief van Joseph Cuypers.
Surf hiervoor naar de projectpagina.

Nota bene — Wil je terug naar de vorige positie in de tekst, dan moet je omhoog scrollen.

Beeldmateriaal diashow

Collage van publicaties van de laatste jaren (bvhh.nu 2018).
Tussen Gabriel en Michael. De schilderingen naar Kees Dunselman in de Laurentius & Elisabeth Kathedraal te Rotterdam. Rotterdam: HH. Laurentius & Elisabethparochie, 2018.
Annemiek Punt Monumentale glaskunst 1980-2017. Utrecht: Gebr. de Wal, 2017.
#KunstinBreda | Religieuze kunst, Waardestellingen van uitmonsteringen en clusters (bvhh.nu 2017)
Omslag van ‘De nieuwe Bavo te Haarlem, Ad Orientem | Gericht op het oosten’ (2016).
Titelblad van ‘De nieuwe Bavo te Haarlem, Ad Orientem | Gericht op het oosten’ (2016).
Opdrachtblad van ‘De nieuwe Bavo te Haarlem, Ad Orientem | Gericht op het oosten’ (2016).
Vue vanaf de Leidsevaart op ‘De nieuwe Bavo te Haarlem, Ad Orientem | Gericht op het oosten’ (2016).
Verhalen op de muur | De Clemenskerk te Merkelbeek (2014).
Wikken en wegen. Rechtspraak in Roermond in 14 beeldgedichten. Omslag met aquarel Annelei Engelberts 2014.
De genade van de steiger. Monumentale kerkelijke schilderkunst in het interbellum (2013).
De genade van de steiger, vers van de pers! (2013)
De kruisweg van Jan Toorop in ‘De genade van de steiger’ (2013)
Het mozaïek van Anton Molkenboer in ‘De genade van de steiger’ (2013).
E kas blou | Het blauwe huis. Beeldgedichten op Curaçao 2011. Omslag bvhh.2011.
Omslag van ‘Het labyrint, Fanfiction gewijd aan Pierre J.H. Cuypers en opgedragen aan Wies van Leeuwen’, Ohé en Laak 2007
Omslag van ‘Se non è vero, Fanfiction gewijd aan Nenny Alberdingk Thijm’, Ohé en Laak 2008.
Omslag ‘De Sacramentskerk te Tilburg’ (Res nova, 2005).
Collage werkzaamheden Joseph Cuypers Collectie.