Prikbord met lezingen — Welkom bij het prikbord met de stukken die Joseph Cuypers over zijn vak of naar aanleiding van het onderwijs, de vakorganisatie, sociale kwesties et cetera geschreven en/of voorgedragen heeft!
Lezingen, concept artikelen, ingezonden stukken, drukproeven en studies van Joseph Cuypers
Joseph Cuypers schreef graag en veel. Dat laatste zou je niet zeggen op basis van het aantal nummers hieronder, maar je moet bedenken dat dit het topje van de ijsberg is; veel van de stukken zijn door de jaren heen verloren gegaan, niet in het laatst omdat zijn vrouw Delphine noodgedwongen opruiming hield, toen ze aan het einde van de Tweede Wereldoorlog even noodgedwongen verhuisden van Roermond naar Meerssen.* Overigens wordt het beeld van de schrijvende architect bevestigd door segment aan artikelen, lezingen en wat dies meer zij in het Cuypersarchief in HNI te Rotterdam. Samen bieden de stukken een Roermond en Rotterdam een divers beeld van artikelen, redactionele voorwoorden, lessen, voordrachten, ingezonden stukken en een enkele publicatie. Voor een deel zijn deze in kaart gebracht op Wikisource.
De terugkerende aanduiding hieronder van GAR, JCC, v.n. staat voor Gemeentearchief Roermond, Joseph Cuypers Collectie, voorlopig nummer.
Hieronder volgt de inhoudsopgave!
__________________
GAR JCC v.n. 150 | RK Volksbond Roermond
Stukken betreffende de voorbereiding, de verslaglegging en het vervolg van de lezing gehouden voor de R.K. Volksbond te Roermond (1897). Met retroacta en postacta (1893-1897)
Notabene — Betreft een pleidooi voor een eigentijds herstel van het gildesysteem. In de lezing zijn krantenknipsels geplakt over kieswet en kiesgerechtigden. Het krantenartikel van na de lezing van 7 februari 1897 heeft titel noch datum. Bij de retroacta onder meer het adres van architecten en het bouwvak aan de gemeente Amsterdam (1893). Bij de postacta het artikel ‘Over Patroonsverenigingen’ van G.W. Konings in De Katholiek van 1898 (vermelding Leo XIII, R.K. Volksbond (zie v.n. 151), R.K. Gildenbond (zie v.n. 22). Joseph Cuypers spreekt in de lezing over zichzelf als een ‘Romundsje jong’; in de krant wordt dit in het Nederlands omgezet! Dat Joseph Cuypers Roermonds sprak blijkt ook uit v.n. 85.
PS | Sluit opvallend aan bij een lezing over het gildensysteem die zijn vader een jaar eerder hield in het R.K. Patronaat in Maastricht.
__________________
GAR JCC v.n. 145 | Lezing Stockholm
Lezing Stockholm met retroacta, 1916-1918
Notabene — De bewaarde krantenknipsels (namen niet zichtbaar) van een lezing over ‘Het wezen der architectuur’ (met lichtbeelden) van december 1916 (Den Haag, Academie van Beeldende Kunsten) doen vermoeden dat Joseph Cuypers deze heeft gebruikt voor het schrijven van een lezing in het Frans voor Stockholm. Op de omslag staat tweemaal in zijn handschrift Stockholm, in pen en potlood. Voorts in potlood: ‘Geschikt voor Rio de Janeiro’. ‘Nederland in den vreemde/’ ‘1917-18?’. De vermelding van Rio de Janeiro kan te maken hebben met de poging van zijn jongste zoon Charles op daar werk te vinden. Op de site/in de inventarissen van NHI/Nai met betrekking tot het architectenbureau, de kunstwerkplaatsen en de persoonlijke archieven van leden van de familie Cuypers zijn geen gegevens over de reis naar Stockholm te vinden.
PS | Je vindt de site/inventarissen in de bibliografie van deze collectie onder HNI/Nai.
__________________
GAR JCC v.n. 144 | Lezing Sorbonne te Parijs
Lezing Sorbonne te Parijs over stedenbouw en architectuur in Amsterdam, georganiseerd door het Centre d’Études Franco-Hollandaises op verzoek van de Parijse universiteit, 1924
Notabene — Joseph Cuypers heeft zich vanaf de Woningwet van 1902, waarin stedenbouwkundige uitbreidingsplannen voorgeschreven werden, actief beziggehouden met stedenbouw en verschillende van dat soort plannen op zijn naam staan. In de lezing behandelt hij onder meer het Plan Zuid van H.P. Berlage in Amsterdam, dat op dat moment al ver gerealiseerd was. Berlage blijkt een jaar eerder voor dit gremium een lezing verzorgd te hebben over Nederlandse bouwkunst. Secretaris van het centrum was onder meer J.A. Pollones. Andere sprekers dat jaar waren professor J.A.G. van der Steur (TH Delft), Jan Kalf, professor T.K.L. Sluyterman (T.H. Delft), M. Wibaut en M. Verkruysen. Waarschijnlijk wordt met M(eneer) Wibaut F.M. Wibaut bedoeld, die als wethouder veel voor de stadsontwikkeling en volkshuisvesting in Amsterdam heeft betekend. M(eneer) Verkruysen was H.C. Verkruysen, medewerker van de jaarboeken van de VANK (V.A.N.K., Vereeniging voor Ambachts- en Nijverheidskunst) en vanaf 1926 hoofdredacteur van het tijdschrift Wendingen. De eerste drie personen behoren in ieder geval tot het netwerk van Joseph Cuypers.
PS | De gegevens over de VANK en Verkruysen zijn ontleend aan Thomas, Mienke Simon. Goed in vorm: honderd jaar ontwerpen in Nederland. 010 Publishers, 2008, pp. 42, 58, 70.
Typerend genoeg ontbreekt de naam van Joseph Cuypers volledig in deze publicatie. Dat is alleen al vreemd in relatie tot de VANK, waarvan het bestuur aanwezig was bij de huldiging van de architect bij gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag. Bron: “Huldiging Joseph Cuypers”. Algemeen Handelsblad/Wikisource, 1931. http://bit.ly/2T1WKoa.
De relatie tot de VANK moet verder uitgediept worden.
Joseph Cuypers stond midden in het debat tussen architecten en de eerste generatie stedenbouwers. De laatste groep meende dat de eerste zich beter niet bezig kon houden met stadsplanning. Zie hierover onder meer Rackham en Hubar, De Sacramentskerk te Tilburg (2005). Voorts Rackham m.m.v. Hubar, De Steentjeskerk te Eindhoven (2019).
__________________
GAR JCC v.n. 121 | Voordracht over Victor de Stuers
Stukken betreffende de voordracht over Victor de Stuers op de Monumentendag in Arnhem, later omgewerkt tot artikel bulletin Nederlandsche Oudheidkundige Bond (NOB) (1930, 1943)
Notabene — De voordracht was uit 1930 eveneens voor de NOB, het gelegenheidsartikel uit 1943 bij gelegenheid van de 100ste geboortedag van Victor de Stuers, op verzoek van H.E. van Gelder, namens de redactiecommissie van het bulletin. Joseph Cuypers lag op dat moment (1943) in het O.L. Vrouwegasthuis te Amsterdam. Mogelijk samenhang met GAR JCC v.n. 112 ‘Critische aantekeningen’ Polytechnische School Delft, vanwege de opmerking van Joseph Cuypers in de kladlezing dat hij van De Stuers een verslag moest maken na afloop van zijn studie, opdat de laatste het onderwijs in Delft kon aanpakken. Overigens waren Joseph Cuypers en De Stuers geen vrienden (zie Van Leeuwen, P.J.H. Cuypers (2007)).
PS | De teksten geven een beeld van hoe Joseph Cuypers recht probeert te doen aan de verdiensten van een man met wie hij lange tijd in onmin verkeerde, zo niet gebrouilleerd was.
__________________
GAR JCC v.n. 120: Drukproeven gedenkschrift onthulling beeld Pierre J.H. Cuypers
‘Gedenkschrift bij de Onthulling van het Gedenkteken voor Dr. P.J.H. Cuypers nabij de Munsterkerk te Roermond op den 103den verjaardag zijner geboorte aangeboden door de NV Kunstwerkplaatsen Cuypers & Co 16 Mei 1930’
Notabene — Toevoegingen in handschrift Joseph Cuypers (schoonschrift t.b.v. De drukker). Deze bewijzen dat Joseph Cuypers inderdaad de auteur was en dat de toeschrijving aan hem correct is. Het bronzen beeld van zijn vader op het Munsterplein is ontworpen door August Falize, waarbij Joseph een belangrijke corrigerende invloed heeft gehad. In principe zou het beeld dus op de naam van beide kunstenaars gezet kunnen worden. De mal voor het bronzen beeld is gemaakt bij de Kunstwerkplaatsen, zoals blijkt uit de collectie glasnegatieven van het Cuypershuis.
PS | Voor het beeld van August Falize op de glasnegatieven zie dit webartikel met mijn logboek van de crowdfunding voor de glasnegatieven van het Cuypershuis op het platform if then is now: Hubar, Bernadette van Hellenberg. “Ambassadeur voor Cuypers’ glasnegatieven”. if then is now, 2017. http://bit.ly/ifthenisnow-Cuy2.
__________________
Wat Jablonka hieronder vertelt, is een belangrijke boodschap voor de biograaf: durf de kant van de literatuur te zoeken zonder je ‘feitelijke’ grondslag te verwaarlozen! Denk aan Thijm!
Jablonka: «Ik vind dat de sociale wetenschappen weg moeten van de droge statistieken en de kant van de literatuur op moeten om weer relevant te worden voor een algemeen publiek, maar dat betekent niet dat ik fictie schrijf.» In neonletters op de muur! @ajcvanleeuwen @JvanHest1 pic.twitter.com/SBXNSzR4GP
— Van Hellenberg Hubar (@Bern4dette) 14 april 2019
__________________
GAR JCC v.n. 114 Concept artikelen en drukproeven
Concept artikelen en drukproeven voor periodieken, nieuwsbladen en verzamelboeken
Notabene — Onder meer: De leeuw als symbool uit Van Onzen Tijd (z.j.). Jeugdherinneringen aan J.A. Alberdingk Thijm (Thijmbundel de Beiaard 1920). Artikel herinrichting Munsterplein voor ‘Tijdschrift voor Volkshuisvesting en Stedebouw’ van het Nederlands Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw (1925). Bezoek VANK aan Kunstwerkplaatsen Cuypers & Co voor verenigingsblad (1930). Roermonds Kunstleven voor het ‘Gedenkboek ter gelegenheid van het zevenhonderdjarig bestaan van Roermond als stad’ (1932). Over Katholicisme en Facisme (1933). De begindatering is gebaseerd op het artikel over de leeuw circa 1910.
PS | Jaartal achterhalen van De leeuw als symbool uit Van Onzen Tijd (z.j.).
Het bezoek van de (V.A.N.K., Vereeniging van Ambachts- en Nijverheidskunst) is goed terug te vinden op Delpher (zoektermen: V.A.N.K. Roermond Cuypers). Een van de berichten komt uit Limburgsch Dagblad, 25-06-1930:
Op het programma staat een bezoek aan de kathedraal, Munsterkerk, Dr. Cuypersmonument, de kunstwerkplaatsen der firma Cuypers en Co, en de glasschilders-ateliers van Nicolas en Zonen, waar diverse in uitvoering zijnde glaswerken zullen worden bezichtigd o.a. de eerste uitgevoerd détails van het door Joep Nicolas te maken Hugo de Grootraam in de Nieuwe kerk te Delft, twee in opdracht van den rijksgebouwendienst vervaardigde vensters voor de nieuwe R.H.B.S. te Tiel enz. In den namiddag zal per motorboot bezoek worden gebracht aan het kerkje Asselt. Op de terugweg zal de stuw bij den Donck bezichtigd worden.
Niet Joseph Cuypers verzorgde de uitleg, maar zijn eerste man, Victor Sprenkels. Saillant detail is het bezoek aan de schilderingen en de glazen van het kerkje van Asselt onder leiding van Joep Nicolas. Deze zijn uitvoerig behandeld in De genade van de steiger. De tekst van de betreffende paragraaf staat integraal op deze site.
Voor Victor Sprenkels (met foto), zie Joseph Cuypers, Gedenkschrift, p. 40.
Cuypers, Joseph Th.J. “Roermonds kunstleven”. In Gedenkboek ter gelegenheid van het zevenhonderdjarig bestaan van Roermond als stad, 334–47. Roermond, 1932.
Het Nederlands Instituut voor Volkshuisvesting en Stedebouw is opgericht in 1918. Zie Ruijter, Peter de. Voor volkshuisvesting en stedebouw. Utrecht: Matrijs, 1987.
__________________
GAR JCC v.n. 73 Klad en concept artikelen
Klad en concept artikelen voor niet getraceerde periodieken
Nota bene — Schilderkunst, bouwkunst en Rijksacademie, ongedateerd, 1898 (gedateerd via Groene Amsterdammer). Arti & Industriae, boekband Pierre J.H. Cuypers (z.j.). Polychromie muren en hoogaltaar St. Hippolytus Delft ( z.j.). Glasschilderkunst (ingezonden, monogram TH, z.j.). Szegeb Hongarije 1931. In Memoriam Eduard Brom (1935). Het verschil tussen lezingen en concept artikelen is niet altijd duidelijk. De begindatering is gebaseerd op het handschrift van een van de kladjes, de einddatering op het stuk over Eduard Brom.
PS | Arti & Industriae op Wikipedia. Naar de architecten Cuypers als grafische ontwerpers is tot dusver nog geen specialistisch onderzoek gedaan.
Joseph Cuypers schreef van tijd tot tijd onder het initiaal/pseudoniem TH.
De Hippolytuskerk is ontworpen door Pierre J.H. Cuypers, in 1884-1886 (Wikipedia). Joseph Cuypers heeft de kerk tijdens zijn studietijd zien verrijzen.
__________________
De voorgaande items geven een goed beeld van waar Joseph Cuypers mee bezig was en zich voor inzette. Het zou interessant zijn de verschillende concepten te vergelijken met de uiteindelijk gedrukte versies.
Een van de belangrijkste lezingen is waarschijnlijk die over stedenbouw en architectuur bij de Sorbonne. Wanneer is die interesse van Joseph Cuypers voor stedenbouw begonnen? Heeft Berlage die hij goed kenden, daar nog invloed op uitgeoefend? Is het mogelijk dat de problematiek van de wederopbouw tijdens en na de Eerste Wereldoorlog in België hierbij een rol speelt?*
We komen er op terug!
;-) B&M
Bronnen en verdere informatie
- Brief, nummer en datering opzoeken.
- HNI, Cuypers, P.J.H. , J.Th.J. & P.J.J.M / Archief: https://zoeken.hetnieuweinstituut.nl/nl/archieven/details/CUYP/ → CUYP.110591440 J.Th. J. Cuypers (1861-1949) → CUYP.110591466 Algemeen.
- Voor deze site hanteren we de Creative Commons licentie, gespecificeerd onder deze link: http://bit.ly/Copyright-CC-BY-NC-SA-4-0. Dus geen commercieel gebruik en absoluut naamsvermelding, zoals geldt voor al onze teksten en foto’s op onze sites. Hiertoe rekenen we ook onze pagina’s op Facebook en Blogger. Voor de goede orde, alles wat ten dienste komt van kennisverspreiding, beheer en behoud van erfgoed zonderen we uit van commercieel gebruik.
- De verkorte titels in de tekst hierboven verwijzen naar de bibliografie van de Joseph Cuypers Collectie en/of van de integrale website.
- Zotero is een gratis referentiemanager, waarin literatuur en andere verwijzingen inzake dit project zijn opgeslagen. Voor meer informatie volg deze link. Te zijner tijd komt de deelverzameling met betrekking tot dit project on line.
- Cuypers, Pierre M. “CUYPERS – MyHeritage”. MyHeritage, 2018-2019. http://bit.ly/2OGqofQ-JCC.
- #PM Precieze verwijzing in de brieven opzoeken.
- Blijkens enkele stukken in de JCC hebben de architecten Cuypers zich beziggehouden met deze wederopbouw. Voor de invloed van Berlage zie Hubar (en Coenen), De nieuwe Bavo te Haarlem, (register online, zoekterm Berlage).
Ook dit prikbord maakt deel uit van het open atelier van de inventarisatie van de Joseph Cuypers Collectie.
Voor het delen en het gebruik maken van de inhoud van de items op dit prikbord gelden de regels van de Creative Commons licentie.
Over delen gesproken, je kunt ons en andere onderzoekers helpen door deze pagina te delen via de knop delen onderaan de pagina.
Over Joseph Cuypers is nog meer te vinden bij De nieuwe Bavokathedraal en Cuypers assortiment.
Het project komt verder met grote regelmaat aan de orde op de Facebookpagina’s van Bern4dette en Van Hellenberg Hubar, Kunst, Cultuur & Erfgoed.
Ga eens kijken en ‘like’ de berichten, zodat de verhalen over Joseph Cuypers en dit project een nog grotere actieradius bereiken!
Naar dit item kan verwezen worden als: Hubar, Bernadette van Hellenberg, en Marij Coenen. “Prikbord met lezingen et cetera uit de JCC”. VanHellenbergHubar.org (blog), 2019. http://bit.ly/2Hc1Rxm-VanHH2Org.
Verkorte link: bit.ly/2Ag3nzc-VanHH2Org
← Naar de hoofdpagina van de Joseph Cuypers Collectie
