Schildering van de patroonheilige, Hubertus, vrijwel zeker van de hand van Harrie Schoonbrood, in de Hubertuskerk te Maastricht. bvhh.nu 2012.

Interbellumdatabase monumentale kunstenaars — Eind januari 2014 hebben we het spreadsheet voor de interbellumdatabase opgeleverd bij Bernice Crijns van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Je leest het goed, behalve De genade van de steiger (2013) zou er ook nog een interbellumdatabase komen.* Voordat namelijk de gedachte ontstond dat het onderzoeksmateriaal een boek verdiende, luidde de opdracht om een beredeneerde inventarisatie uit te voeren. Om de mogelijkheid open te houden daar in een later stadium een database van te kunnen maken, hebben we die opgezet in de vorm van een spreadsheet. Inmiddels zijn er ruim 200 namen verzameld en een dikke 1400 werken. Daar zitten ook kunstenaars tussen die het boek niet gehaald hebben.

Schoonbrood — Dit is dan ook een mooie gelegenheid om de aandacht vestigen op een talent dat we met pijn in het hart, op ‘n enkele nominale vermelding na, weg hebben moeten laten uit De genade van de steiger: Henri of Harrie Schoonbrood (1898-1972), een van de vele Limburgse kunstenaars die opgeleid werden aan de Rijksacademie in Amsterdam, en wel onder R.N. Roland Holst. Schoonbrood nam deel aan de afscheidstentoonstelling van zijn hoogleraar in 1934, waar van zijn hand een ontwerp voor een glasraam werd getoond, bestemd voor het geologisch laboratorium van de universiteit van Amsterdam.*

Harrie Schoonbrood, ontwerp voor een glasraam voor het geologisch laboratorium van de universiteit van Amsterdam, afscheidstentoonstelling van R.N. Roland Holst in de Rijksacademie te Amsterdam (1934). Ontleend aan Bouwkundig Weekblad Architectura.*

Heel anders is de hier getoonde muurschildering in de Hubertuskapel die op grond van eliminatie is toegeschreven aan Harrie Schoonbrood.* Vergelijken we deze twee met elkaar, dan herkennen we in Schoonbrood de stijlpluralist die in staat was om in meer genres te werken. De uitgebalanceerde, ietwat archaïsche toonzetting van het profane werk – typisch voor de school van Roland Holst – heeft plaats gemaakt voor een barokke zwier. Vandaar dat de kunstenaar terecht werd opgenomen in de selectie van Jan Engelman:

‘Al eenige jaren is er bij jongere kunstenaars (noemen we, behalve Nicolas, maar Eyck, Simon, Schoonbrood, Smeets, Ten Horn, Ninaber van Eyben) een neiging waar te nemen tot meer bewogenheid, tot levendigheid in tegenstelling met styleering, tot zuidelijke blijheid tegenover noordsche strengheid, tot effecten die men al „de nieuwe barok” heeft genoemd’.*

Zoals we in ‘De genade van de steiger’ hebben uitgelegd, vormde die nieuwe barok een volwaardig kerkelijk alternatief voor het expressionisme dat door Rome werd veroordeeld als ‘arte blasfema’. In het voetspoor van enkele Duitse kunshistorici was men er zelfs van overtuigd dat er een zelfde ‘Zeitgeist’ heerste in de gotiek, de barok en het expressionisme die zich uitte in een sterk contrapost en wapperende draperieën en gewaden, turbulente wolken et cetera.* Dit idioom werd gecombineerd met een grote voorkeur voor het historisch presens: de weergave van eigentijdse elementen door kleding of situering. Dit laatste doet Schoonbrood door zijn Hubertusfiguur te positioneren tussen de nieuwe kerk boven en de karakteristieke Limburgse hoeve als symbool van het rurale karakter van de omgeving. Vergelijkbaar met wat Jean Adams zo bewonderde in het lam Gods van de gebroeders van Eyck – en wat hij zelf in Nunhem uitvoerde – lijkt Schoonbrood hier een uitbeelding te geven van het ‘katholieke “zielelandschap”’ in het zuiden.* Onder de voeten van de pendant van Hubertus, voedstervader Joseph als patroon van de werkman, is de andere pijler van het bestaan te zien: de  moderne industrie. Volksaard, broodwinning en geestesgesteldheid zijn (letterlijk) geworteld in een streek die – in deze schildering – onder de bescherming van de kerk op de bodem van de traditie nieuwe waarden zag verschijnen.

De Limburgse hoeve aan de voet van Sint Hubertus, vrijwel zeker van de hand van Harrie Schoonbrood, in de Hubertuskerk te Maastricht. Zoals veel gebeurde in het interbellum werd de muur hier als een vel papier behandeld. bvhh.nu 2012.

De modern industrie aan de voet van Sint Jozef (patroon van de werklieden), de pendant van Sint Hubertus, vrijwel zeker van de hand van Harrie Schoonbrood, in de Hubertuskerk te Maastricht. bvhh.nu 2012.

Monumentale kunst en herbestemming — Het idee was dat de database door de gebruikers zelf aangevuld en bijgewerkt kon worden, waardoor naar verwachting veel materiaal in het publieke domein ter beschikking komen. Dit zou een sneeuwbaleffect teweeg kunnen brengen, waardoor ook toeschrijvingen als de bovenstaande geverifieerd en waar nodig bijgesteld konden worden. Met de hausse aan kerksluitingen en herbestemmingen blijft dat actueel!

Er is dus nog een reden om de aandacht te vestigen op dit werk in de Hubertuskerk. Tijdens de herbestemming van deze gewijde ruimte tot sportschool, is namelijk de gehele uitmonstering, waaronder het werk van Harrie Schoonbrood en Eugène Laudy, behouden gebleven. Daarmee vervult het gebouw een voorbeeldfunctie voor de toekomst.

;-) B&M

Bronnen

Bovenstaande blog werd bijgewerkt naar aanleiding van vragen na de masterclass voor de Open Universiteit, 3 mei 2019.

Het teken * in de bovenstaande tekst verwijst naar bronnen die hierna vermeld worden:

• Althans, dat was de bedoeling. Door problemen bij de betreffende afdeling van de RCE is het plan voor onbepaalde tijd geparkeerd. Of het in de nabije toekomst nog geactualiseerd zal worden, is zeer de vraag (stand van zaken mei 2019).
• De toeschrijving aan Schoonbrood van de twee monochrome schilderingen in de Hubertuskerk te Maastricht vond plaats op grond van de redengevende omschrijving, opgenomen op de site Kerkgebouwen in Limburg: daarin wordt gesproken van ‘diverse schilderingen van H. Schoonbrood’. Die in de apsis zijn van Eugène Laudy. Dan resteren dus deze twee in de koortravee voor Schoonbrood. Voor de toeschrijving kon anno 2014 geen feitelijke ondersteuning worden gevonden via Delpher (KB kranten- en tijdschriftenbank).
• Afscheid Roland Holst: Bouwkundig Weekblad Architectura, Orgaan Van De Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst, Bond Van Nederlandsche Architecten en het Genootschap Architectura et Amicitia, d.d. 24 februari 1934, nummer 8, p. 74.
• Jan Engelman: Hubar, De genade van de steiger, p. 162.
• arte blasfema: Hubar, De genade van de steiger, pp. 379-382
• Jean Adams: Hubar, De genade van de steiger, p. 439.
• Meer – biografische – gegevens over Schoonbrood zijn te vinden op de site Kerkgebouwen in Limburg.
• Hoe het deze kunstenaars verging na de oorlog is in kaart gebracht door Monique Dickhaut, Arcadië voorbij. Het Limburgse kunstdebat in de wederopbouwperiode (1945-1965). Proefschrift Open Universiteit. Heerlen: OU, 2019.

Dit item kan geciteerd worden als: Hubar, Bernadette van Hellenberg, en Marij Coenen. “Interbellumdatabase | Schoonbrood in de Hubertuskerk te Maastricht |”. VanHellenbergHubar.org (blog), 2014; 2019. http://bit.ly/1NHZcbA.

Verkorte link van dit item: http://bit.ly/1NHZcbA