Het onderstaande verhaal schreef ik in 2013 als kerstboodschap. Toen was het nog lang niet zeker dat ik verder mocht gaan met mijn project over de nieuwe Bavo, waarvan de waardenstelling net was afgerond. Die was bedoeld als voorbereiding voor het schrijven van een monografie naar aanleiding van de restauratie van de kathedraal. Pas in mei 2014 was er voldoende uitzicht op het doorgaan van het project en kon de stichting Kathedrale Basiliek Sint Bavo mij opdracht verlenen. Nu, ruim anderhalf jaar later, ligt er een manuscript, waar alleen de inleiding nog aan ontbreekt. ((Je kunt de restauratie steunen door het boek te bestellen via deze link.)) Dit werk heeft veel gebracht, en dat inspireerde me ertoe om anno 2015 het onderstaande verhaal opnieuw ter hand te nemen. De nieuwe, uitgebreide versie is te vinden op If then is now en wordt opnieuw vergezeld door een zalig kerstfeest.

Onderkoning Joseph en de ezel boven de kerstkapel van de nieuwe Bavo (voorheen heilige Familiekapel). Atelier Cuypers & Co te Roermond. Foto BvHH 2013.

Zij waken over het kind boven de kerstkapel van de nieuwe Bavo in Haarlem: ‘Joseph, den onderkoning van Egypte, die het brood verstrekte aan de hongerenden en van Maria, Mozes’ zuster, die de verlossing uit Egypte bezong, welke beelden zich met den os en den ezel boven de kapel der H. Familie verheffen’, vertelt Thompson in zijn boekje uit 1898. ((Thompson, M.A., De nieuwe kathedrale kerk ‘St. Bavo’ te Haarlem. Bouwgeschiedenis, constructie en symboliek, Haarlem 1898.))

Waarom heeft monseigneur Callier, die het beeldprogramma van de Haarlemse kathedraal bedacht, voor deze twee gekozen? De oudtestamentische Joseph zou je kunnen opvatten als voorafbeelding van de voedstervader die het kerstkind opvoedde, maar ook van het kind zelf dat eens koning zou worden van een rijk dat veel machtiger zou zijn dan Egypte. Ondertussen veroordeelde datzelfde Egypte na de dood van de onderkoning zijn volk tot slavernij. Mogelijk heeft Callier hier een parallel gezien met de mensheid die voor Christus’ komst het ware geloof nog niet kende en op Gods volk na zich verslaafde aan de verering van valse goden. Maar het lied van de oudtestamentische Maria bood uitzicht op de verlossing, zoals de stem van de Moeder van God het Magnificat anima mea aanhief toen Gabriel haar vertelde dat zij de Verlosser zou baren. Zijn de os en de ezel in dit verband nederige dieren? Of herinnert het laatste dier aan de intocht van de nieuwe koning in Jeruzalem met Palmpasen en de os aan de evangelist Lucas die als eerste de Madonna met haar kind schilderde?

Maria, de zuster van Mozes, met de os boven de kerstkapel van de nieuwe Bavo (voorheen heilige Familiekapel). Atelier Cuypers & Co te Roermond. Foto BvHH 2013.

Dit soort parallellen – harmonieën – tussen het Oude en het Nieuwe Testament waren zeer populair in de kringen waarin Joseph Cuypers en monseigneur Callier verkeerden. Opnieuw is het Josephs peetoom, J.A. Alberdingk Thijm, geweest die deze harmonieën op grond van middeleeuwse bronnen actualiseerde. Maar daar kom ik nog een andere keer over te praten. Ondertussen wens ik iedereen een zalig kerstfeest toe.

B. ((Verkorte link van dit item: http://wp.me/p4eh3s-c0.))