Tussen expressionisme en de Beuroner school | Vitruvius

Tussen expressionisme en de Beuroner school — Het aprilnummer van Vitruvius ligt op de plank. Nou ja, plank … een virtuele plank dan wel, want Uitgeverij Educom heeft met Vitruvius de eerste stap gezet naar een digitaal tijdschrift. Het wordt dus niet langer in inkt en papier geproduceerd, maar wel met de vertrouwde opmaak. 

De Agathakerk vormt een bijzondere combinatie van benedictijner expressionisme in de bouwstijl en Beuroner school in de uitmonstering. Collage bvhh.nu 2020.

De Agathakerk vormt een bijzondere combinatie van benedictijner expressionisme in de bouwstijl en Beuroner school in de uitmonstering. Collage bvhh.nu 2020.

Waar we het ditmaal over hebben? Over een bijzonder kerkgebouw in Zandvoort uit 1928, de Agathakerk van Pierre J.J.M. Cuypers (inderdaad, de zoon van Joseph Cuypers) met een bijzondere uitmonstering in mozaïek, glas in lood en sectieltableaus van Lambert Lourijsen. Bernadette bezocht de kerk in 2014 toen ze bezig was met het onderzoek voor het boek over de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal Haarlem. Het idee kwam van de toenmalige koster, Stephan van Rijt, die haar meenam op excursie naar het werk van Joseph en Pierre Cuypers junior in Heemstede, Aerdenhout en Zandvoort. Tijdens het bezoek aan de Agathakerk werd het zaadje geplant voor dit artikel, waarvoor een voorzet werd gemaakt in de vorm van een webartikel over de uitmonstering van Lourijsen. 

Er was ook een praktische reden om dit artikel nu te schrijven, want zoals je in de inleiding kunt lezen:

In de afgelopen nummers van Vitruvius hebben we regelmatig het woord beschermd laten vallen: beschermd monument, beschermd rijksmonument, beschermd gemeentelijk monument, beschermde interieurs, noem maar op. Vrijwel iedere keer ging het om voorbeelden met een volledige protectie, zowel van binnen als van buiten. Ditmaal gaan we het hebben over een gebouw met een beperkte bescherming: de Agathakerk van Pierre J.J.M. Cuypers in Zandvoort (1927-1928) met de monumentale uitmonstering van Lambert Lourijsen (1885-1950) (afb. 1). Dit is namelijk als beeldbepalend pand alleen van de buitenkant beschermd. 

Laten we hopen dat deze kerk nog lang in gebruik blijft, want op dit moment is het bijzondere interieur vogelvrij. 

We komen in dit artikel trouwens met een pleidooi voor een nieuwe stijlaanduiding: benedictijner expressionisme. Waarom we dat hebben gedaan? Omdat de term Amsterdamse school op dit moment voor alles wordt gebruikt wat expressionistisch oogt. Daarmee wordt de enorme invloed van de benedictijn dom Bellot onzichtbaar gemaakt. Vandaar dit voorstel. Wie weet gaat het nog school maken.

Je kunt het scherm hieronder met het artikel vergroten door op het rechter icoontje te klikken, direct naast de downloadknop in het raamwerk. 

Agathakerk_Zandvoort_VITRUVIUS_April_3_VanHH.org 2022

Je kunt het volledige nummer – met interessante artikelen over historisch geograaf A.A. Beekman, de oudste jurk van Nederland en de biografie van Eise Eisinga, de bouwer van het planetarium in Franeker – bestellen bij vakblad Vitruvius

Onze dank gaat uit naar iedereen die bijgedragen heeft aan dit artikel, onder wie natuursteenspecialist Hendrik Tolboom van de RCE met betrekking tot het bijzondere karakter van de apostelkoppen in granietsteen. Voorts Zandvoorts Museum Online (Zandvoortvroeger.nl) voor de foto van het glas van Lourijsen. Lest best Stephan van Rijt die, zoals hiervoor gezegd, Bernadette in 2014 liet kennismaken met dit verrassende werk van de derde architect Cuypers. 

Wil voorkomen worden dat het interieur uit de Agathakerk op een onzalig moment in de toekomst zonder enige vorm van bezinning (in de vorm van een vergunningenprocedure) verwijderd kan worden, dan zal dit gebouw op z’n minst een positie als gemeentelijk monument moeten hebben. Laten we hopen dat dit artikel zoveel bereik heeft, dat dit op korte termijn geïnitieerd kan worden.

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Sociale media en erfgoed

Dit artikel kan geciteerd worden als:  Hubar, Bernadette van Hellenberg. ‘Tussen expressionisme en de Beuroner school. Lambert Lourijsen in de Agathakerk te Zandvoort van Pierre J.J.M. Cuypers’. Onder redactie van Marij Coenen. Vitruvius, onafhankelijk vakblad voor erfgoedprofessionals 15 (13 april 2022): 16–25. VanHH.org/?p=18761

VanHellenbergHubar.Org zet sociale media in zowel om nieuws over kunst, cultuur & erfgoed te delen als om vragen te stellen en zo kennis te vergaren. Centraal hierin staat Facebook: https://bit.ly/Facebook-VanHH2all

Ga eens kijken en deel de berichten, zodat de berichten over onderwerpen als de voorgaande een nog grotere actieradius bereiken!

Je kunt ons en andere onderzoekers ook helpen door deze pagina te delen via de knop delen onderaan de pagina (graag de hashtags #kennisuitwisseling #kerkelijkerfgoed #bescherming #monument gebruiken).

Verkorte link van dit item: VanHH.org/?p=18761

 

Standaard verkorte link Joseph Cuypers Collectie

Standaard verkorte link Joseph Cuypers Collectie — Deze pagina is opgezet om titels binnen de JCC terug te vinden, waarvan de originele URL te lang is (dat wil zeggen meer dan 130 tekens). De URL die achter de formele titelbeschrijving komt te staan is: VanHH.org/?p=18739 

De titels waarop deze van toepassing zijn staan hieronder in alfabetische volgorde, waarbij eerst de artikelen en andere stukken staan zonder auteur, dus op volgorde van titel, en daarna op volgorde van auteur.

Drukproeven en uitgave van: Cuypers, Joseph Th.J. ‘Middeleeuwsche bouwkunst’. Collage bvhh.nu 2019

Drukproeven en uitgave van: Cuypers, Joseph Th.J. ‘Middeleeuwsche bouwkunst’. In Bouwkunst. Zeven voordrachten over bouwkunst, gehouden vanwege ‘t Genootschap Architectura et Amicitia, 1ste dr., 185–216. Nederlandsche Bibliotheek, XXVIII–XXXIV. Amsterdam: Maatschappij voor Goede en Goedkope Literatuur, 1908. Collage bvhh.nu 2019

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Over Joseph Cuypers, zijn familie, werkzaamheden en netwerk is elders in de Joseph Cuypers Collectie heel wat moois  te vinden. Daarnaast kun je grasduinen in de verhalen van De nieuwe Bavokathedraal en Cuypers assortiment.

Dit project komt met grote regelmaat aan de orde op de sociale media met als anker Facebook: https://bit.ly/Facebook-VanHH2all
Ga eens kijken en deel de berichten over de architecten Cuypers, zodat ze een nog grotere actieradius bereiken!

Verkorte link van deze pagina: VanHH.org/?p=18739

Urbanuskerk Nes Open Monumentendag 2021

Urbanuskerk Nes Open Monumentendag 2021 — Trek je agenda en reserveer 12 september voor een bezoek aan de Urbanuskerk van Nes aan de Amstel; beslist een van de mooiste kerken van Joseph Cuypers die ik ken, met een heel bijzonder interieur. Waarom dat zo is, leg ik in dit webartikel uit.

De Vrienden van de Urbanuskerk van Nes staan van 11:00 tot 16:30 uur klaar om je rond te leiden. Voor actuele informatie kun je terecht op hun Facebookpagina

 

 
 
 
 
 
Dit bericht bekijken op Instagram
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Een bericht gedeeld door Bernadette Hellenberg Hubar (@vanhellenberghubar2all)

Voor ons was de Open Monumentendag 2021 een mooie aanleiding om een ouder artikel op onze site over dit jeugdwerk van Joseph Cuypers bij te werken. Dat was wel nodig, want sedert het boek over de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal Haarlem (2016), waarin ik dit werk behandel, heeft zich heel wat voortschrijdend inzicht voorgedaan. 

Een kleine greep:

  • In de jubileumkrant voor het 125-jarig bestaan van de kerk zijn de gegevens over de inrichting uit de kroniek van de pastoor – het Liber memorialis – op een rij gezet. Daardoor is vrij nauwkeurig bekend wie wat wanneer heeft geschonken en gemaakt: zie Timmermans, Huub, Margaret Timmermans, en Elly van Rooden. “125 jaar Sint Urbanuskerk – Nes aan de Amstel 1891 – 2016 – jubileumkrant”. UrbanusparochieNes.nl.
  • Dankzij een rijk draadje op Twitter zijn we erachter op welke manier Joseph Cuypers vanuit Amsterdam naar Nes reisde en weer terug. Wie goed kijkt ziet hem virtueel, net in het pak, met tekenrol en aktetas, voortstappen; het kompas op Carré gericht. 
  • Tot slot leggen we uit waarom er serieus gekeken zou moeten worden naar de – waarschijnlijk kleine – groep kerken, waarvan de opzet en inrichting beïnvloed is door het neothomisme dat onder paus Leo XII krachtig bevorderd werd. Dit leidde bij de nieuwe Bavo/Koepelkathedraal Haarlem van Joseph Cuypers tot een thomistisch symbolisme, waar het gehele gebouw van doordesemd is. Met de Urbanuskerk werd een belangrijke voorzet gegeven.

Kortom, ga het verhaal lezen en bezoek de kerk op 12 september 2021 op de Open Monumentendag!

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Sociale media en erfgoed

VanHellenbergHubar.Org zet sociale media in zowel om nieuws over kunst, cultuur & erfgoed te delen als om vragen te stellen en zo kennis te vergaren. Centraal hierin staat onze Facebookpagina: http://bit.ly/VanHHOrg2FB

Ga eens kijken en ‘like’ onze pagina, zodat de berichten over onderwerpen als de voorgaande een nog grotere actieradius bereiken!

Verkorte link van dit bericht: http://bit.ly/2VRyEmt-VanHHOrg

Hoe beschermd is een interieur | Vakblad Vitruvius

Hoe beschermd is een interieur | Vakblad Vitruvius — Eigenlijk dekt de titel van dit bericht de lading niet helemaal, maar het omschrijft wel het centrale thema van dit bericht over het artikel in Vitruvius dat je hieronder kunt lezen en downloaden. De volledige titel luidt: ‘De mantel der bescherming. De Laurentiuskerk van Joseph Cuypers en Jan Stuyt als toetssteen’.1 

Het verhaal bestaat uit twee delen:

  • Het eerste stuk gaat over een paar hardnekkige broodjes aap (of zo je wil: broodje aapverhalen):
    • Dat de bescherming van een rijksmonument wordt beperkt tot wat in de redengevende omschrijving staat.
    • Dat dat met name consequenties zou hebben voor het interieur dat immers vaak niet of onvolledig beschreven wordt.
    • En dat redengevende beschrijvingen niet aangepast kunnen worden. We bespreken de oplossing van een parallel register – in de trant van Reliwiki – waardoor actuele onderzoeksgegevens betrokken kunnen worden bij de besluitvorming rond restauratie, herbestemming et cetera. 
  • In het tweede stuk wordt het verhaal over regels en wetten aangekleed met enkele bevindingen uit het onderzoek naar de Laurentiuskerk van Joseph Cuypers en Jan Stuyt in ‘t Ginneken (1902) in het kader van #KunstinBreda.2 Het sluit aan bij ons pleidooi om ook de iconografie van het gebouw en zijn inrichting een plaats te geven bij de herbestemming van kerkgebouwen.3

Hebben we je nieuwsgierig gemaakt? Lees dan verder hierna. Je kunt het scherm vergroten door op het rechter icoontje te klikken, direct naast de downloadknop, in het raamwerk hieronder. 

De mantel der bescherming, Laurentiuskerk Ginneken, Vakblad Vitruvius juli 2021 (bitly 2TXbZnz-VanHH2Org)

Laten we hopen dat het artikel voldoende bereik heeft om ervoor te zorgen dat we de mythes over wat er nu precies beschermd is, achter ons kunnen laten.

Last but not least dat de RCE nu eindelijk doorzet met de digitale snelweg voor alle relevante informatie voor beheer, behoud en bestemming van monumenten. Tot die tijd kunnen we voor kerkelijk erfgoed terecht bij Reliwiki!4

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Verwijzingen

  1. Dit artikel kan geciteerd worden als Hubar, Bernadette van Hellenberg en Marij Coenen. “De mantel der bescherming. De Laurentiuskerk van Joseph Cuypers en Jan Stuyt als toetssteen”. Vitruvius, onafhankelijk vakblad voor erfgoedprofessionals 14 (2021): 15-23.
  2. Hubar, Bernadette van Hellenberg. #KunstinBreda | Religieuze kunst, Waardestellingen van uitmonsteringen en clusters. Onder redactie van Marjanne Statema en Marij Coenen. Ohé en Laak/Breda: VanHH.org i.o. gemeente Breda, 2017. Zie verder op deze site: ‘n Project in verrassend Breda.
  3. Zie Iconografische bron ontsloten deel 1 | Thompson en de nieuwe Bavo.
  4. Zie het bovenstaande artikel in Vitruvius, pp. 16; 18.
Sociale media en erfgoed

VanHellenbergHubar.Org zet sociale media in zowel om nieuws over kunst, cultuur & erfgoed te delen als om vragen te stellen en zo kennis te vergaren. Centraal hierin staat onze Facebookpagina: http://bit.ly/VanHHOrg2FB

Ga eens kijken en ‘like’ onze pagina, zodat de berichten over onderwerpen als de voorgaande een nog grotere actieradius bereiken!

Je kunt ons en andere onderzoekers ook helpen door deze pagina te delen via de knop delen onderaan de pagina (graag de hashtags #erfgoedwet #bescherming #rijksmonument gebruiken).

Verkorte link van dit item: http://bit.ly/2TXbZnz-VanHH2Org

Bronnenlijst nieuwe Bavo

Bronnenlijst nieuwe Bavo — Met de items Thompson en het kerkelijk symbolisme en Naar een thomistische symbolisme hebben we voor het eerst fragmenten uit het boek over de nieuwe Bavo geplaatst. Daardoor diende zich de noodzaak aan om ook de bibliografie on line te plaatsen, waar in de noten naar verwezen wordt. Die tref je dus hieronder aan.

Uitverkocht, maar via De Bibliotheek verkrijgbaar!

Het boek over de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal is uitverkocht! Gelukkig kun je het wel lenen via De Bibliotheek, waar je in Nederland ook woont!

Aan het slot van deze pagina vind je nog een rubriek ‘Aanvullende en ontbrekende titels’. Voorts de citeertitel van dit item, de verkorte link en enkele suggesties met betrekking tot de architect van de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal, Joseph Cuypers.

Titelbeschrijving

Hubar, Bernadette van Hellenberg. De nieuwe Bavo te Haarlem: ad orientem – gericht op het oosten. Onder redactie van Marij Coenen. Zwolle; Haarlem: Wbooks ; Stichting Kathedrale Basiliek Sint Bavo, op initiatief van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, 2016.

Bronnenlijst

Afkortingen, termen en bezochte archieven

  • Bisschopshuis Haarlem, Bibliotheek en archief (waar de bibliotheek en het archief naar toe zijn gegaan na de opheffing van het bisschopshuis, is op dit moment niet bekend).
    Delpher, centraal toegangspunt tot Nederlandse historische teksten uit de digitale collecties van een groot aantal wetenschappelijke instellingen, bibliotheken en erfgoedinstellingen: www.delpher.nl.
  • GAR (Gemeentearchief Roermond), (FAC) Familiearchief Cuypers, V.4.
  • GAR (Gemeentearchief Roermond), Archiefcollectie Joseph Cuypers.
  • HNI (Het Nieuwe Instituut), archief het architectenbureau Cuypers (Cuba). Zie ook Nai.
  • HNI (Het Nieuwe Instituut), archief van de firma Cuypers & Co (Cuco). Zie ook Nai.
  • Ibidem: verwijst naar hetzelfde boek als de titel ervoor.
  • Nai: Nederlands Architectuurinstituut, opgevolgd door Het nieuwe instituut, (HNI). Wordt vermeld vanwege oudere literatuurverwijzingen.
  • NHA (Noord-Hollands Archief), archief van het R.K. Bisdom Haarlem.
  • NHA (Noord-Hollands Archief), archief van kleinseminarie Hageveld.
  • NHA (Noord-Hollands Archief), parochiearchief van de nieuwe Bavo.
  • Passim: geeft aan dat een bepaald begrip zo vaak voorkomt in een tekst dat het onmogelijk is om die per pagina te specificeren.
  • RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).

Literatuur

Auteur onbekend
  • ‘Het zilveren feest onzer kathedraal’ in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 26 (1923), p. 145-148.
  • ‘Levensschets van Mrg. A.J. Callier’, in: De Maasbode 28 april 1928, pp. 1-2.
  • ‘Ontwerp voor een gebrandschilderd venster, te plaatsen in eene zaal voor samenkomsten van bouwkundigen, Jury-rapport’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 2 (1894), p. 58. | http://bit.ly/Architectura-Tresor 
  • ‘Vragenbus’ in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 26 (1923), p. 115.
  • ‘Z.D.H. Mgr. A.J. Callier en de bouw der kathedrale kerk van Sint Bavo in: De Maasbode 28 april 1928.
A
  • Acs, Ilona, De controverse over het verbod op het verrichten van de salaat in de moskee-kathedraal van Córdoba, Masterscriptie Utrecht 2014. | http://bit.ly/1MVhoio 
  • Aengenent, J.D.J., ‘Het oordeel Gods over de vervolgers der H. Kerk’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 138-141.
  • Akker s.j, Dries van den, en Albert Gerritsen, ‘Hoe wordt men heilig’, op: heiligen.net, http://bit.ly/29nGxlo (vanaf 2007).
  • Akker, Paul van den, Looking for lines, Theories on the essence of art and the problem of Mannerism, Amsterdam 2010. 
  • Al. Gayet, L’Art Arabe, Parijs 1891. | http://bit.ly/1Q1Oj6j 
  • Alberts, Matthijs, God en het probleem van het kwaad, De moderne godsdienstfilosofie in vergelijking met Thomas van Aquino, Amsterdam z.j. (2012). | http://bit.ly/1Xr18uA 
  • Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam, 1893-1926, op: tresor.tudelft.nl, http://bit.ly/Architectura-Tresor (z.j.). 
  • Arrhenius, Thordis, ‘John Ruskin’s Daguerreotypes of Venice’, in: Paper från ACSIS nationella forskarkonferens för kulturstudier, Norrköping 13–15 juni 2005. | http://bit.ly/29mBOAo
  • Averkamp, A., ‘Zesde jaarverslag van den Katholieken Kunstkring: De Violier’, in: Van Onzen Tijd 8 (1907-1908), pp. 3-29. | http://bit.ly/VanOnzenTijd
B
  • Bähr, Karl, Symbolik des Mosaischen Cultus, Heidelberg 1837-1839. | http://bit.ly/29mDJVN
  • Bakker, H.A., ‘Plaats en betekenis van Rom. 11 voor een theologie van hoop’, op: whitefield.nl, http://bit.ly/1Mm7YhZ, (2003).
  • Bakker, Ineke (C.E.), Een Hemelkoningin, twee visies. De Hemelkoningin in Jer. 7 en 44, Maria Hemelkoningin in het christendom, Utrecht 2009. | http://bit.ly/29mAwpj
  • Bandmann, Günther, Mittelalterliche Architektur als Bedeutungsträger, Bonn 1951.
  • Bank, Jan en Maarten van Buuren, 1900. Hoogtij van burgerlijke cultuur, Den Haag 2000. | http://bit.ly/1H2911b 
  • Bänziger, Max, ‘Monumenta Informatik, Internet/Intranet Solutions in Philology and Paleography’, op: monumenta.ch (laatste update juli 2015).
  • Barendse, B.A.M., Thomas van Aquino: een geloof op zoek naar inzicht, Baarn, z.j. [1968].
  • Bax, Marty, Het web der schepping. Theosofie en kunst in Nederland van Lauweriks tot Mondriaan, Amsterdam 2004 (proefschrifteditie VU Amsterdam).
  • Beijck, Joh. W., Plannen voor de versiering van de kathedrale basiliek van Sint Bavo te Haarlem, zoals is voorzien [NHA, Parochiearchief Bavo, nr 25.], 1951.
  • Beijk, Joh. W.B., De nieuwe Sint Bavo te Haarlem, 1948.
  • Bekkers, Th.M.P., Een nieuw kunstwerk in de kathedraal St. Bavo’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 17 (1914), pp. 321-326.
  • Bekkers, Th.M.P., en C.N.J. Meijsing, De Kathedraal van Haarlem, 1923.
  • Bekkers, Th.M.P., en E.H. Rijkenberg, Uit Hollands paradijs. De eigen heiligen en heilige plaatsen van het bisdom van Haarlem beschreven, Leiden 1918.
  • Benedictus, ‘Regel voor monniken’, op: intratext.com, http://bit.ly/Benedictus-regel, (1996-2007).
  • Benedictus, ‘Regula Benedicti, op: intratext.com, http://bit.ly/Benedictus- Regula, (1996-2007).
  • Benthem, Jaap van, en Ton Braas, ‘RC Te Deum Laudamus’, op: diepenbrock-catalogue.nl, http://bit.ly/Diepenbrock-TeDeum, (circa 2011). 
  • Berens, Hetty (red.), P.J.H. Cuypers (1827-1921), Het complete werk, Rotterdam 2007.
  • Bergen o.p., Raymond van, ‘Glasschilderkunst’, in: Ars sacra, Verzameling van de belangrijkste werken van gewijde kunst in de laatste tien jaren ten behoeve van den Katholieken Eeredienst tot stand gekomen, Amsterdam z.j. (1929), pp. 67-71.
  • Berlage Nzn., H.P., Jonas Ingenohl, Joseph Th. J. Cuypers, ‘Prijsvraag uitgeschreven in 1894 door het Genootschap “Architectura el Amicitia’” voor het: Ontwerp voor een gebrandschilderd venster, te plaatsen in eene zaal voor samenkomsten van bouwkundigen, Jury-rapport’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia, Amsterdam 2 (1894), p. 58. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Berlage, H.P., ‘Slotvoordracht en samenvatting’, in: Bouwkunst. Zeven voordrachten over bouwkunst, gehouden vanwege ‘t Genootschap Architectura et Amicitia, Amsterdam, z.j. (1908), pp. 343-394.
  • Bestek en voorwaarden voor het gedeeltelijk voltooien der Kathedrale kerk St. Bavo te Haarlem, volgens ontwerp van Joseph Cuypers, architect civ.-ing te Amsterdam, Amsterdam 1902.
  • Bestek en voorwaarden waarnaar zal worden aanbesteed: het bouwen der Kathedrale Kerk van St. Bavo te Haarlem met torens, sacristieën, kapellen en pastorie volgens ontwerp van Joseph Cuypers te Amsterdam, bestek no. 47, Amsterdam 1895.
  • Bideault, Maryse, ‘Les Arts arabes ([1868]-1873)’, in: Jules Bourgoin (1838-1908), L’obsession du trait, Paris, Institut national d’histoire de l’art (‘Les catalogues d’exposition de l’INHA’), 2012, op: site Institut nationale de l’Histoire d’Art, http://inha.revues.org/4586 (2015).
  • Blanc, Charles, Grammaire des arts du dessin, architecture, sculpture, peinture, Parijs 1870 (tweede druk). | http://bit.ly/1R8KtZR
  • Blotkamp, Carel, e.a. Kunstenaren der idee. Symbolistische tendenzen in Nederland ca. 1880-1930, Den Haag 1978, Tent cat. Haags Gemeentemuseum Den Haag.
  • Bock, M., ‘Cuypers Berlage De Stijl, twee ruimteconcepties’, in: Forum 30 (1986), pp. 98-109.
  • Bohan, Judith i.s.m. Irene Dekker, Kleuronderzoek exterieur Sint Bavo, PowerPointpresentatie 6 juni 2013 (met literatuuroverzicht).
  • Bohan, Judith, Archiefonderzoek kleurgebruik exterieur Sint Bavo kathedraal Leidsevaart 146 te Haarlem, deel 2, 3 en 4, Haarlem 2011.
  • Bohan, Judith, Archiefonderzoek kleurgebruik exterieur Sint Bavo kathedraal Leidsevaart 146 te Haarlem, deel 2, 3 en 4, Haarlem 2011.
  • Bohan, Judith, Kleurenpalet nieuwe Sint Bavo kathedraal, PowerPointpresentatie 8 juli 2013.
  • Bohan, Judith, Kleuronderzoek blauwe afwerking voegwerk interieur nieuwe Sint Bavo kathedraal Leidsevaart 146 te Haarlem, deel 2, 3 en 4, Haarlem 2012.
  • Bohan, Judith, Kleuronderzoek exterieur & interieur schip, Haarlem april 2015.
  • Bohan, Judith, m.m.v. Christine van Laar, Presentatie kleuronderzoek interieur kapellen schip, Haarlem juni 2015.
  • Bohan, Judith, m.m.v. Christine van Laar, Rapportage kleuronderzoek schip, Nieuwe Sint Bavo kathedraal, Haarlem 2015.
  • Bohan, Judith, Rapportage kleuronderzoek exterieur nieuwe Sint Bavo kathedraal Haarlem, Haarlem 2013.
  • Bohan, Judith, Rapportage kleuronderzoek interieur nieuwe Sint Bavo kathedraal, Leidsevaart 146 te Haarlem, Haarlem 2014.
  • Bohan, Judith, Rapportage kleuronderzoek interieur nieuwe Sint Bavo kathedraal Haarlem, Haarlem 2014.
  • Bolondi, Laura en Philip Weijers, Sicut sponsa ornata, Haarlem 2013.
  • Bonin, Thérèse, ‘Thomas Aquinas in English, A Bibliography’, op: duq.edu, http://bit.ly/29mEaQ0 (1998–2016).
  • Boom, A. van der, ‘Mozaïek Jan Loots’, in: Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift (1925) p. 294
  • Bosman, Frank G., en Harm Goris, ‘Christelijke heiligen’, op: lucepedia.nl, http://bit.ly/Heiligen-Lucepedia (2011-2014).
  • Bots, P.M., ‘Goethe’s Faust in zijn ongeloof’, in: De katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift  84 (1883) pp. 169-185. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift
  • Bottemanne, C.J.M., ‘Aan den Hoofdredacteur van De Katholiek’, De katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift 61 (1872) pp. 135-140. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift
  • Bottemanne, Caspar J.M., ‘Eer uwen vader en uwe moeder’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 180-182.
  • Bourassé, J.-J., J. Mason Neale et Benj. Webb, Du symbolisme dans les églises du moyen age,. Tr. de l’Anglais par M.V.O. Avec une introduction, des additions et des notes, Tours 1847. | http://bit.ly/1JVTsLb 
  • Bourgoin, Jules, Les Arts arabes, architecture, menuiserie, bronzes, plafonds, revêtements, pavements, vitraux, etc. avec un texte descriptif et explicatif et le trait général de l’art arabe, Paris 1873. | http://bit.ly/1ThESQ8 
  • Bourgoin, Jules, Les Élements de l’Art Arabe. Le trait des entrelacs, Parijs 1879. | http://bit.ly/1Q1MLJk 
  • Brom, G., ‘Thijm en Broere’, in: De Beiaard 5 (1920), deel 2, pp. 141-185.
  • Brom, G., Cornelis Broere en de katholieke emancipatie, Utrecht/Antwerpen 1955. 
  • Brom, G., Herleving van de kerkelike kunst in katholiek Nederland, Leiden 1933.
  • Brom, G., J.A. Alberdingk Thijm, Utrecht/Antwerpen 1961. 
  • Brom, G., Romantiek en Katholicisme in Nederland, 2 delen. Groningen/Den Haag 1926.
  • Brom, Gerard, ‘De leek in de kerkgeschiedenis’, in: Annalen van het Thijmgenootschap 37 (1949), pp. 24-45.
  • Brom, Gerard, ‘Levensbericht van J.A. de Rijk’, in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (1897), pp. 225-256 | http://bit.ly/1yVPXdh 
  • Brom, Gerard, Herleving van de wetenschap in Katholiek Nederland, Den Haag 1930.
  • Brom, Jan, ‘Een zilveren wierookvat ontworpen door Martin Schongauer’, in: Bulletin van den Nederlandschen Oudheidkundigen Bond 5 (1903-1904), pp. 146-151. | http://bit.ly/29mF5A1
  • Brom, Jan, ‘Jan Stuyt Architect’, in: Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift 16 (1906), pp. 218-229. | www.elseviermaandschrift.nl 
  • Brouwers, J.W., Neerlands keizerlijk kapittel, Neerlands eerste christenkerk, Neerlands oudste kathedraal met hare XIXe eeuwsche muurschilderingen, een woord gesproken in regt voor allen te Amsterdam, Amsterdam 1864. | http://bit.ly/Brouwers-dbnl 
C
  • Callier, A.J., Katechismus of Christelijke Leer ten gebruike der Nederlandsche bisdommen voorgeschreven voor het bisdom Haarlem, Haarlem 1918.
  • Candler, Peter M, ‘The logic of Christian humanism’, in: Communio, International Catholic Review 36 (2009), pp. 69-91.
  • Catalogus van de bibliotheek van het Seminarie Hageveld, 12 delen (terminus ante quem 1888): NHA, archief Hageveld, nr 678.
  • Catholic Encyclopedia, New York 1907-1913. | http://bit.ly/Catholic-Encyclopedia 
  • Caumont, A. de, Abécédaire ou rudiments d’archéologie, z.pl. 1867 (5de druk; eerste druk 1850).
  • Chevreul, E., Des Couleurs et leurs applications aux arts industriels à l’aide des cercles chromatiques, Parijs 1864 (met atlas).
  • Chevreul, E., Exposé d’un moyen de définir et de nommer les couleurs, Parijs 1861 (met atlas).
  • Collections scientifiques & artistiques formees par feu monsieur le dr. J.A. Alberdingk Thijm, 4 delen, Veilinghuis Frederik Muller & Co, Amsterdam 1890.
  • Collins, Joseph B., ed. and trans., The Catechetical Instructions of St. Thomas, Fort Collins 2000 (1ste dr. 1939). | http://bit.ly/1N2Cuvc 
  • Concilie van Trente, ‘25e Zitting – Decreet over de verering van relikwieën van heiligen en over de afbeeldingen van heiligen’, op: rkdocumenten.nl, http://bit.ly/Trente-1 (3 december 1563).
  • Corpus thomisticum, Fundación Tomás de Aquino, 2013. | www.corpusthomisticum.org
  • Crutzen, Frans, Cuypers & Stuyt in Klimmen, Klimmen-Ransdaal 2015.
  • Cuypers, J.Th.J. (toeschrijving van monogram TH), Tentoonstelling der werken van dr P.J.H. Cuypers, architect der Rijksmuseumgebouwen, als overzicht van diens kunstenaarsloopbaan gedurende meer dan vijftig jaren, omvattende bouwkundige ontwerpen, eigenhandige schetsen van bouwwerken, meubels, decoratieve schilderwerken, enz., ingericht door het genootschap Architectura et Amicitia, Tent.cat. Amsterdam, Stedelijk Museum 1907. 
  • Cuypers, J.Th.J. (toeschrijving), Het werk van P.J.H. Cuypers 1827-1917, z. pl., 1917, p. 24.
  • Cuypers, J.Th.J., ‘Antoon Derkinderen’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 14 (1906), p. 364. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Cuypers, J.Th.J., ‘De neutraliteit onzer kerkelijke kunst in gevaar?’, in: Van Onzen Tijd 14 (1913-1914), pp. 764-766. | http://bit.ly/VanOnzenTijd
  • Cuypers, J.Th.J., ‘Het gebrandschilderd glas onzer kerken’, in: Gildeboek 2 (1919-1920), pp. 194-201.
  • Cuypers, Jos. en Jan Stuyt (Constructie) en Xav. Smits (Symboliek), De nieuwe St. Jacob te ‘s-Hertogenbosch, ‘s-Hertogenbosch 1907.
  • Cuypers, Jos. Th. J., ‘Middeleeuwsche bouwkunst’, in: Bouwkunst. Zeven voordrachten over bouwkunst, gehouden vanwege ‘t Genootschap Architectura et Amicitia, Amsterdam, z.j. (1908), pp. 185-216.
  • Cuypers, Jos., ‘P.J.H. Cuypers’, in: Dr Cuypers Gedenkboek 1827 – 1927, Sittard, pp. 9-10.
  • Cuypers, Joseph (toeschrijving), Gedenkschrift bij de Onthulling van het Gedenkteken voor Dr. P.J.H. Cuypers nabij de Munsterkerk te Roermond op den 103den verjaardag zijner geboorte aangeboden door de NV Kunstwerkplaatsen Cuypers & Co 16 Mei 1930, Roermond z.j. (1930).
  • Cuypers, Joseph Th. J., ‘Jeugdherinneringen’, in: Thijmnummer, De Beiaard 5 (1920), pp. 37-42.
  • Cuypers, Joseph, ‘Bij de uitvaart van z. H. Exc. Mgr. Aengenent’, in: Het R.K. bouwblad; officieel orgaan der Algem[eene] Katholieke Kunstenaarsvereeniging 7 (1935), p. 77.
  • Cuypers, Joseph, ‘De nieuwe kathedrale kerk van Sint Bavo te Haarlem’, in;: Katholieke Illustratie 30 (1896-1897), pp. 121-123.
  • Cuypers, Joseph, ‘In memoriam Mgr. A.J. Callier Bisschop van Haarlem’, Het Gildeboek, 11 (1928), nummer 3, p. 97.
  • Cuypers, Joseph, ‘Kunstbeschouwing over Arabische kunst’ (lezing), ‘Verslagen, Technische Vakvereeniging, Afdeeling Amsterdam, Vergadering van 21 maart 1900’, in Architecura 8 (1900), p. 108 | http://bit.ly/Architectura-Tresor 
  • Cuypers, Joseph, ‘Over kerkelijke glasschilderkunst’, in: Van Onzen Tijd 15 (1914-1915), nummer 2, I, pp. 23-26; nummer 3, II, pp. 29-33; nummer 4, III, pp. 48-51. | http://bit.ly/VanOnzenTijd 
  • Cuypers, Joseph, ‘Over kleur’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 8 (1900), p. 330. | http://bit.ly/Architectura-Tresor 
  • Cuypers, Joseph, ‘Van hedendaagsche bouwkunst in ‘t algemeen en de kathedraal van Sint Bavo in ‘t bijzonder.’, in: Van Onzen Tijd 7 (1906-1907), pp. 1-16; 100-116. | http://bit.ly/29uZKoZ
  • Cuypers, Joseph, Decoratieve schildering in de St. Laurentiuskerk te Dongen, door Joan Collette en de Kunstwerkplaatsen Cuypers & Co, in: Gildeboek 5 (1923), pp. 54-62.
  • Cuypers, Joseph, Symboliek aanteekeningen 1915 november studie, handschrift van een lezing, archiefcollectie Joseph Cuypers GAR.
  • Cuypers, P.J.H, ‘De heilige linie, woord ter inleiding’, in: J.F.M. Sterck, red., J.A. Alberdingk Thijm, werken IV, kunst en oudheidkunde I,  Amsterdam/Den Haag 1909 (1e dr. 1843-1848/1857), pp. xiv-xvi. | http://bit.ly/Thijm-Sterck-Oudheidkunde 
  • Cuypers, P.J.H., ‘Jozef Alberdingk Thijm, 1820 XIII augustus 1920, Eerste ontmoeting ─ uit brieven’, in: Thijmnummer, De Beiaard 5 (1920), pp. 5-16.
  • Cuypers, P.J.H., (en Joseph Cuypers [toeschrijving]), ‘Over kleurenleer’, Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia, Amsterdam 8 (1900), pp. 271-272. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Cuypers, P.J.H., (en Joseph Cuypers [toeschrijving]), ‘Over kleurenleer’, Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 17 (1900), pp. 271-272. | http://bit.ly/Architectura-Tresor 
  • Cuypers, P.J.H., De oude gilden en de tegenwoordige ambachtsstand; voordracht gehouden voor de afdeeling Amsterdam van den Nederlandschen Rooms Katholieken Volksbond, Amsterdam, z.j. (1892).
D
  • Dagnino, Roberto, Twee Leeuwen, Een Kruis. De rol van katholieke culturele kringen in de Vlaams-Nederlandse verstandhouding (1830-ca. 1900), Hilversum 2015.
  • De kathedrale parochie “St. Bavo” te Haarlem – Mei 1898 – Mei – 1948, Haarlem 1948.
  • De katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift, (1842-1924), op: dbnl.org, http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift. 
  • Denslagen, Wim en Aart de Vries, Kleur op historische gebouwen. De uitwendige afwerking met pleister en verf tussen 1200 en 1940, Den Haag 1984.
  • Didron, A.N., en Paul Durand, Manuel d’Iconographie Chrétienne Grecque et Latine, Traduit du Manuscrit Byzantin, Le Guide de La Peinture: Dionysius, of Fourna, ca. 1670-ca. 1745, Paris 1865. | http://bit.ly/1QO07GB 
  • Didron, A.N., Iconographie Chrétienne, Histoire de Dieu, Parijs 1843.
  • Discipulus (pseudoniem J.J. Graaf), ‘Nu de meester is heengegaan’, De Katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift 95 (1889), pp.151-164. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift
  • Donkers, Geert, ‘De Katholieke Kunstkring De Violier, 1901-1920’, in: Trajecta 10 (2001), pp. 112-135. | http://bit.ly/29mBa5Y
  • Dr Cuypers gedenkboek (1827-1927), uitgegeven door het Limburg Provinciaal Genootschap voor Geschiedkundige Wetenschappen, Taal en Kunst, Roermond 1927.
  • Dussen, Ad van der, ‘Het belang van de hermeneutiek’, op: ngk.nl, http://bit.ly/1OuySVy (2000).
E
  • Eck, C. van, Organicism in nineteenth-century architecture, an inquiry into its theoretical and philosophical background, Amsterdam 1993.
  • Efal, Adi, ‘Philology and the History of Art’, in: Bod, Rens, Jaap Maat and Thijs Weststeijn, The Making of the Humanities, deel 2, From Early Modern to Modern Disciplines, Amsterdam 2012, pp. 283-299. | http://bit.ly/1UIadga 
  • Eggenkamp, W.M.N., Hans en Iesje Vermeulen, Gijs Frieling en Hein-Jan van Ogtrop, Projectplan nieuw kunstwerk ‘Het brandende braambos’ Gijs Frieling, Haarlem 2015. 
  • Eggenkamp, W.M.N., Van Hoogevest Architecten en Antoon Erftemeijer, Kathedrale Basiliek Sint Bavo Haarlem Projectplan glas-in-loodramen schip, Haarlem-Amersfoort 2013, p. 9.
  • Eggenkamp, Wim, ‘Restauratie Kathedrale complex van Sint Bavo halverwege’, in: Haerlem Jaarboek 2014, Haarlem 2015, pp. 133-179.
  • Elders, Leo, Thomas van Aquino, Een inleiding tot zijn leven en denken, Almere 2012. | http://bit.ly/1UM3SjF
  • Erftemeijer, Antoon, ‘Toelichting Jan Dibbets op zijn ontwerpen’, in: W.M.N. Eggenkamp, Van Hoogevest Architecten en Antoon Erftemeijer, Kathedrale Basiliek Sint Bavo Haarlem Projectplan glas-in-loodramen schip, Haarlem-Amersfoort 2013, p. 9.
  • Erftemeijer, Antoon, Arjen Looyenga en Marieke van Roon, Getooid als een bruid, De nieuwe Sint-Bavokathedraal te Haarlem, Haarlem 1997.
  • Erftemeijer, Antoon, LICHTBEELDEN. Glas in lood van Jan Dibbets in de Nieuwe Bavo te Haarlem, Haarlem 2016.
  • Evers, Henri, ‘Het Oriëntalisme in de westersche architectuur’, in: Bouwkundig weekblad 14 (1894), pp. 93-95, 107-110, 124-126, 146-148, 161-163, 184-197. | http://bit.ly/29v0gne
  • Evers, Henri, en J.P. Stok Wzn, ‘De nieuwe Remonstrantsche Kerk te Rotterdam’, in: Bouwkundig Tijdschrift 16 (1898), pp. 1-7. | http://bit.ly/29v16QJ
F
  • Fabryck, De, Bavo constructie & materialen, Utrecht 2010-2011.
  • Fabryck, De, Bavo fasering & waardestelling, Utrecht 2010-2011.
  • Fabryck, De, Bavo ruimteboek koor & transept, Utrecht 2010-2011.
  • Fabryck, De, Bavo ruimteboek souterrain, Utrecht 2010-2011.
  • Fens, Kees, ‘De zoekers’, in: De Volkskrant d.d. 29-02-1992. | http://bit.ly/25ezJSP 
  • Frans van Gaal, Wies van Leeuwen, Theo van Oeffelt, Architect van het Rijke Roomse Leven. Leven en werk van Jan Stuyt, (verschijnt in 2016).
  • Fritz Cates, Diana, Aquinas on the Emotions: A Religious-Ethical Inquiry, Georgetown 2009.
G
  • Gage, J., Colour and culture, Londen 1993.
  • Gallegos, Matthew, ‘Charles Borromeo and Catholic Tradition’, in: The sacred art journal 9 (2004). | http://bit.ly/1HKMJk9 
  • GAR, Lijst van werken afkomstig uit de bibliotheek van P.J.H. Cuypers, bruikleen van het gemeentearchief te Roermond, z.j. 1988 (?).
  • Gasten, Andrea, ‘Pseudo-mathematica en beeldende kunst’, in: Blotkamp, Kunstenaren der idee, pp. 59-66. 
  • Goeree, Willem, Mosaïze historie der Hebreeuwse kerke, deel 4, Amsterdam z.j. (na 1700). | http://bit.ly/29v1mPS
  • Goethe, J.W. von, ‘Von deutscher Baukunst (1772)’, in: Berliner Ausgabe. Kunsttheoretische Schriften und Übersetzungen, deel 19, Berlin 1960 ff | http://bit.ly/Goethe-Dom-Straatsburg 
  • Goethe, J.W. von, Farbenlehre, met inleidingen en commentaren van Rudolf Steiner, Stuttgart 1988 (1e dr. 1979). 
  • Gombrich, E.H., Kunst en illusie, de psychologie van het beeldende weergeven, Houten 1988 (1ste dr. 1959).
  • Goudeau, Jeroen, en Agnes van der Linden, Jan Stuyt (1868-1934), een begenadigd en dienend architect, Nijmegen 2011.
  • Gouwe, W.F., red., Glas in lood, De Toegepaste kunsten in Nederland, Rotterdam 1932.
  • Groot, J.V. de, ‘Vondel, in zijn ‘Bespiegelingen’’’, in: Dietsche Warande (nieuwe reeks) 1 (1876), pp. 31-55, 225-245, 456-457; ibidem 2 (1879), pp. 79-100; ibidem 3 (1881), pp. 23-43. | http://bit.ly/Dietsche-Warande
  • Groot, J.V. de, De H. Thomas van Aquino als wijsgeer : openingsrede bij de aanvaarding van het Kerkelijk Hoogleeraarsambt in de Wijsbegeerte van den H. Thomas van Aquino, aan de Universiteit van Amsterdam op maandag 1 oktober 1894, Amsterdam 1894. 
  • Groot, J.V. de, Het leven van den H. Thomas van Aquino, Utrecht 1907 (1ste dr. 1881-1882).
  • Guéranger, Prosper, L’Année Liturgique – The Liturgical Year (1841-1875), op: liturgialatina.org, http://bit.ly/29v1AXa (vanaf 2000).
  • Guéranger¸ o.s.b., Prosper, Institutions liturgiques, Parijs-Brussel 1878 (1ste druk: 1841-1875). | http://bit.ly/Gueranger-Liturgiques 
  • Gugel, E. en J.H.W. Leliman, Geschiedenis van de bouwstijlen in de hoofdtijdperken der architektuur, 2 delen, vierde druk, Rotterdam, z.j. (1915-1918).
  • Guichard, E., Harmonie des Couleurs, (Parijs, circa 1867). | http://bit.ly/Guichard-Couleurs
H
  • H., ‘Het veertiende eeuwfeest van den H. Benedictus te MonteCassino’, in: De katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift  78 (1880) pp. 333-337. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift
  • H.R. (E.H. Rijkenberg?), ‘Kerkelijke kunst. Symbolen der Allerzuiverste Moeder-Maagd’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 4 (1901), pp. 604-605, 663-664, 685, 702, 714, 734, 749, 780, 789-790, 813, 814, 828, 829.
  • Handleiding selectie en registratie jongere stedebouw en bouwkunst (1850-1940), Rijksdienst voor de Monumentenzorg Zeist, oktober 1991.
  • Haran, Menahem, Temples and Temple-Service in Ancient Israel: An Inquiry into Biblical Cult Phenomena and the Historical Setting of the Priestly School, Winona Lake 1995 (1ste dr. 1978). | http://bit.ly/1Tn0KtE 
  • Hartelman, B. en Frits Niemeijer, Cuypers op de Kranenburg, de basis voor een kerkdorp, Vorden 2007.
  • Haslinghuis, dr. E.J. en Janse, dr. Ing. H., Bouwkundige termen. Verklarend woordenboek van de westerse architectuur- en bouwhistorie, Leiden, 2001.
  • Haslinghuis, E.J., ‘Kathedraal en parochiekerk’, in ‘De nieuwe St. Bavo voltooid’, in: De Maasbode, 26-07-1930, Avondblad pp. 1-2, via Delpher.nl. | http://bit.ly/1T4p4nW 
  • Hazenberg, F.R., Landgoed Hageveld Heemstede, Heemstede 2012.
  • Heijenbrok, J., Guido Steenmeijer, Katrien Timmers, red., Wat een weelde. Tien eeuwen Kasteel de Haar, Zwolle-Amersfoort 2013.
  • Heine, Heinrich, Deutschland. Ein Wintermärchen, Hamburg 1844. | http://bit.ly/1N0AeF0 
  • Heinze-Prause, Roswitha, en Thomas Heinze, Kulturwissenschaftliche Hermeneutik: Fallrekonstruktionen der Kunst-, Medien- und Massenkultur, Opladen 1996. 
  • Helfta, Gertrudis van, M. Winkworth, M. Marnau en Louis Bouyer, The herald of divine love, New Jersey 1993. | http://bit.ly/1Gx1tWs 
  • Hendriks, Leo en Jan van der Hoeve, Richtlijnen bouwhistorisch onderzoek, Lezen en analyseren van cultuurhistorisch erfgoed, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Amersfoort 2011.
  • Henneman, J.J., ‘Mgr Dr Antonius H.L. Hensen Rotterdam 30/5 1854 – ‘s Gravenhage 4/12 1932’, in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (1934), pp. 49-59 | http://bit.ly/1iRrCVU 
  • Henry, H. (1912). ‘The Te Deum’, in: The Catholic Encyclopedia, deel 14 (1912). | http://bit.ly/Catholic-Encyclopedia
  • Henry, Hugh, ‘Urbs Beata Jerusalem dicta pacis visio’, in: The Catholic Encyclopedia, deel 15 (1913). | http://bit.ly/Catholic-Encyclopedia
  • Heuft, Annemiek, De decoraties in de straalkapellen, conditierapport, Haarlem 2014.
  • Heuft, Annemieke, Vooronderzoek schilderingen koortoegangen Sint-Bavokathedraal, Haarlem 2013.
  • Hoff, Aug., ‘De religieuse kunst van Thorn Prikker’, in: Gildeboek 1924, pp. 119-130.
  • Hond, J. de, Verlangen naar het oosten. Oriëntalisme in de Nederlandse cultuur ca. 1800-1920, Leiden 2008.
  • Hoogewoud, G., J.J. Kuyt, A. Oxenaar, P.J.H. Cuypers en Amsterdam, gebouwen en ontwerpen, 1860-1898, Amsterdam 1985.
  • Hoogveld, Carine, Ellinoor Bergvelt en Frans van Burkom, Glas in Lood in Nederland, 1817-1968, Den Haag 1989.
  • Hoste, Huib, ‘Meubels van Michel Cuypers’, in: Van Onzen Tijd 18 (1917-1918), pp. 202-206. | http://bit.ly/29gMXD0
  • Hout, Nico van, Het onvoltooide schilderij, Antwerpen 2012. 
  • Hubar, B.C.M. van Hellenberg, ‘“Een godin die nooit onverschillig blijkt”, De polychromie in de Teekenschool te Roermond’, in: Spiegel van Roermond 5 (1997), pp. 8-19. | http://bit.ly/Hubar-Teekenschool-1997 
  • Hubar, B.C.M. van Hellenberg, ‘“Eerdienst en kunst op het naauwst vereenigd”, de katholieke esthetica van C. Broere en J.A. Alberdingk Thijm voltooid in het Rijksmuseum te Amsterdam’, in: Esthetica tussen Klassiek en Romantiek, themanummer van ‘Geschiedenis van de Wijsbegeerte in Nederland’, Rotterdam 1992, pp. 151-176.
  • Hubar, B.C.M. van Hellenberg, ‘De gepatineerde droom, The Spectator-artikelen van Joseph Addison als prelude op het ‘schilderachtige’, in: Eck, C. van, J. van den Eynde, W. van Leeuwen, red., Het schilderachtige, studies over het schilderachtige in de Nederlandse kunsttheorie en architectuur 1650-1990, Amsterdam 1994, pp. 34-44.
  • Hubar, B.C.M. van Hellenberg, ‘De kunstenaar als “kleine zelfstandige”, de ambities en de praktijk van de schilder Théodore Schaepkens’, in: Himmelreich, Ad., red., Théodore Schaepkens 1810-1883, Maastricht 1990, pp. 57-86.
  • Hubar, B.C.M. van Hellenberg, ‘Deelhebben aan de kunst. J.A. Alberdingk Thijm als romanticus’, in: Geurts, P.A.M. A.E.M. Janssen, C.J.A.C. Peeters en Jan Roes, red., J.A. Alberdingk Thijm, erflater van de negentiende eeuw, Baarn 1992, pp. 125-143.
  • Hubar, B.C.M. van Hellenberg, ‘Van monument in de marge tot symbolische architectuur, de Munsterkerk te Roermond als toetssteen der stijlkritiek I’. In: Bulletin KNOB 87 (1988), pp. 9-20. | http://bit.ly/29itMZR
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg Hubar, ‘De nieuwe Bavokathedraal te Haarlem. Het boek dat tijdens de restauratie geschreven werd’, op: ifthenisnow.eu, http://bit.ly/Ifthenisnow-Bavo (2015).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘“Eene voorstelling van eenheid uit het vele”’, Bulletin KNOB 83 (1984), pp. 119-143. | http://bit.ly/Themanummer-KNOB-Servaas-1984
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Bundels licht in de nieuwe Bavo’, op: vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/HD-VHH-Polak (2014).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Caelestis urbs Jeruzalem’, op: vanhellenberghubar.org, http://wp.me/P4eh3s-cp (2014).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘De muziek van het licht’, Cuypers’ polychromie, Ohé en Laak 2007. | http://bit.ly/Cuypers4all 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘De nieuwe Bavo bloeit’, op: vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/Bavo-Flora-Gslide (2016).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Een kroon en een ster’, op: vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/1WS3DaP (2016).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Een visitekaartje in “weinig ooglijke veldovensteen”, de transformatie van Graeterhof onder P.l.H. Cuypers’, in: Spiegel van Roermond 12 (2004), pp. 62-75. | http://bit.ly/Hubar-Graeterhof 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Het ciborium-altaar van de Sint-Servaaskerk te Maastricht (1884), Tussen wierook en verguizing’, in: De Sluitsteen, bulletin van het Cuypersgenootschap 1 (1985), pp. 26-44.
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Het poepende mannetje op de nieuwe Bavo’, op: vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/VHH-nBavo-po (2016) | ifthenisnow.nl, http://bit.ly/ITIN-nBavo-po (2016).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Het Vagevuur in de Paterskerk’, op: vanhellenberghubar.org, http://wp.me/P4eh3s-a4 (2014). 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Hommage aan het team’, op: vanhellenberghubar.org, http://wp.me/P4eh3s-7q (2013).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Jan Dibbets ontmoet Joseph Cuypers, op: vanhellenberghubar.org, http://wp.me/p4eh3s-Uo (2014).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Kunst met een kleine en een grote K in de nieuwe Bavo’, op: vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/nieuweBavo-kunst (2015-2016).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Pinksteren’, op: vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/1R2tAeY (2016) | ifthenisnow.eu, http://bit.ly/1WB4wUy (2016).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Retort in het borgingsproces, De erfgoedSWOT© en de Wederopbouwkernkwaliteiten in de AMvB Ruimte’, in: Vitruvius, onafhankelijk vakblad voor erfgoedprofessionals 4, nummer 13 (2010), pp. 16-21 en 5, nummer 14 (2011), pp.18-25. | http://bit.ly/Hubar-Wederopbouw-Retort 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘Tussen ἰχθύς en garnaal’, op: vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/23dQKYj (2015).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, ‘What’s in a name: Jos, Jos. of Joseph?’, op vanhellenberghubar.org, http://bit.ly/1LmJgbB (2016).
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Angelique Friedrichs en Gerard van Wezel, De genade van de steiger, monumentale kerkelijke schilderkunst in het interbellum, Amersfoort-Zutphen 2013. 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Arbeid en Bezieling; de esthetica van P.J.H. Cuypers, J.A. Alberdingk Thijm en V.E.L. de Stuers, en de voorgevel van het Rijksmuseum, Nijmegen 1997.
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Auro intextum (met goud doorstikt), Kathedrale basiliek Sint Bavo te Haarlem, waardenstelling in modules, Ohé en Laak 2013.
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Gert van Kleef en Wies van Leeuwen, ‘Argumenten in beroep tegen het afwijzen van de St. Vituskerk te Blauwhuis van P.J.H. Cuypers (1827-1921) als te beschermen monument’, in: De Sluitsteen 6 (1990), pp. 39-47.
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Hubar, Caelestis urbs Jeruzalem, lezing gehouden in de Sint-Bavokathedraal op 3 maart 2014.
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Reconstructie polychromie Domus aurea en turres, Ohé en Laak, 2014. 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Rien de pareil, Cultuur- en bouwhistorische analyse Stedelijk museum ‘Het huis van Cuypers’ te Roermond, deel 2 Icoon van de natie, Res nova, Ohé en Laak 2007. | http://bit.ly/Cuypers4all 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Rien de pareil, Cultuur- en bouwhistorische analyse Stedelijk museum ‘Het huis van Cuypers’ te Roermond, deel 1 de stad in het klein, Res nova, Ohé en Laak 2007. | http://bit.ly/Cuypers-Cassette | http://bit.ly/Cuypers4all 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Te Deum laudamus, De tekstband in schip, transept en koor van de nieuwe Bavo, Ohé en Laak 2015.
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Tussen litanie en Hooglied. De torens van Maria of de torens van de bruid? Kathedrale basiliek Sint Bavo te Haarlem, Ohé en Laak 2014.
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Verhalen op de muur, De schilderingen in de Clemenskerk van Merkelbeek, Brunssum 2014. | http://bit.ly/Clemenskerk-inkijkbestand 
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Wies (A.J.C.) van Leeuwen, ‘“Een gemutileerde Cuypers aanbidden?”, De restauratie van de Maastrichtse Sint-Servaas’, in: Heemschut 61 (1984), pp. 128-131. | http://bit.ly/Servaas-gemutileerde-Cuypers   
  • Hubar, Bernadette van Hellenberg, Wies van Leeuwen en David Mulder, Bovendonk te Hoeven, Cultuur- en bouwhistorische analyse van het voormalige seminariecomplex van Pierre J.H. en Joseph Th.J. Cuypers, Res nova, Ohé en Laak 2008. | http://bit.ly/Cuypers-Bovendonk 
  • Hulshof o.p., Ben, Laurentiuskerk Ginneken, Een iconografie, Breda 2012.
  • Hunen (eindred.), Michiel van, e.a., Historisch metselwerk, instandhouding, herstel en conservering, Amersfoort-Zwolle 2012.
  • Hunink, Vincent en Mark Nieuwenhuis, Jacobus de Voragine, De hand van God, De mooiste heiligenlevens uit de Legenda Aurea, Amsterdam 2006. 
J
  • Japin, Arthur, De gevleugelde, Amsterdam-Antwerpen 2015.
  • Jones, O., The Grammar of ornament, Londen 1856. | http://bit.ly/1RlWwRt 
  • Jong, E. de, en A.J.J. Mekking, A.M. Koldeweij en A. van Run, ‘Een studie over het bergportaal en de bergpoort van de Sint Servaaskerk te Maastricht’, in: Publications de la société historique et archéologique dans le Limbourg 113 (1977) pp. 34-192.
  • Jongh, E. de, ‘Realisme en schijnrealisme in de Hollandse schilderkunst van de zeventiende eeuw’, in: Tent.cat. Europalia Brussel 1971, Rembrandt en zijn tijd, Brussel 1971, pp. 143-194.
  • Juffermans, C.J. , ‘Het voltooide gedeelte van de Nieuwe Sint-Bavo’, in: Sint Bavo Godsdienstig Weekblad voor het Bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 301-303.
  • Jung, C.G, R. van Limburg, Annelies Hazenberg, Karen M. Hamaker-Zondag en Hugo van Hoorweghe, Psychologische typen, (1ste dr. 1921), Rotterdam 2003. http://bit.ly/1RSjUXR 
K
  • Kaag, A.H.W., ‘In Palestina vóór 2000 jaar’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 135-138; 152-154; 168-171.
  • Kalf, J., ‘Vierde jaarverslag van den Katholieken Kunstkring: De Violier’, in: Van Onzen Tijd 6 (1905-1906), pp. 130-142. | http://bit.ly/VanOnzenTijd
  • Kalf, J., en P.J.H. Cuypers (voorwoord), De katholieke kerken in Nederland, dat is de tegenwoordige staat dier kerken met hunne meubeling en versiering beschreven en afgebeeld, Amsterdam 1916.  
  • Kalf, J., Iconografie der R.K. parochie-kerk St. Anna te Breda, Haarlem 1905.
  • Kalf, Jan, ‘De bouwmeester Joseph Cuypers’, in: Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift 18 (1908), pp. 360-375. | https://www.dbnl.org/tekst/_els001190801_01/_els001190801_01_0048.php  
  • Kalmthout, Ton van, Muzentempels: multidisciplinaire kunstkringen in Nederland tussen 1880 en 1914, Hilversum 1998.| http://bit.ly/1Adtdt7
  • Kennedy, D., ‘St. Thomas Aquinas’, in: The Catholic Encyclopedia, deel 14 (1912). | http://bit.ly/Catholic-Encyclopedia
  • King, T.H. (bewerker), Les vrais principes de l’architecture ogivale ou chrétienne, avec des remarques sur leur renaissance au temps actuel. Remanié et développé d’après le texte anglais de A.W. Pugin et traduit en français par P. Lebrocquij, Brugge 1850.
  • Kingma, Eloe, De mooiste onder de vrouwen. Een onderzoek naar religieuze idealen in twaalfde-eeuwse commentaren op het Hooglied, Hilversum, Verloren, 1993. | http://bit.ly/Kingma-Hooglied 
  • Kleef, Gert van, ‘Verloren macht en pracht in de Sint-Dominicuskerk’, in: Macht en pracht, Open Monumentendag, Alkmaar 2013, pp. 393-413.
  • Kleef, Gert van, Bouwstenen voor een speurtocht, Brochure bij de aanbieding van Cuypers en Stuyt in Klimmen, geschreven door pastoor Frans Crutzen, op 15 november 2015, Amsterdam 2015. 
  • Koenders, A.J. en Huf, O., Handboek der liturgie, met een woord over liturgie-literatuur, 2 delen, Nijmegen 1914-1915. | http://bit.ly/29gyF56 
  • Koldeweij, A.M., ‘Het Bergportaal en de Bergpoort van de Sint-Servaaskerk te Maastricht’, in: Bulletin KNOB 83 (1984) pp. 144-158.
  • Kolman, Chris, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Ronald Rommes, Ronald Stenvert, Margreet Tholens, Monumenten in Nederland. Utrecht, Zeist 1996. | http://bit.ly/29v2Bys
  • Kotzur, Hans–Jurgen, ed., Rabanus Maurus, Auf den Spuren eines karolingischen Gelehrten, Mainz am Rhein 2006.
  • Kramer, Bernadette J., Een lekenboek in woord en beeld : de Spiegel der minschliken zaligheid, Groningen 2013. | http://bit.ly/Gregorius-beelden-boeken-der-leken 
  • Krautheimer, Richard, ‘Introduction to an “Iconography of Mediaeval Architecture”‘, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 5 (1942), pp. 1-33. | http://bit.ly/Krautheimer-Iconography-Anastasis 
  • Kreuser, Johann P., Der christliche Kirchenbau, seine Geschichte, Symbolik, Bildnerei, nebst Andeutungen für Neubauten, deel 1, Bonn 1851. | http://bit.ly/Kreuser-Kirchenbau 
  • Kreuser, Johann, Bildnerbuch als Leitfaden für Kunstschulen, Künstler, geistliche und weltliche Kunstfreunde zur Wiederauffrischung altchristlicher Legende, Paderborn 1863. | http://bit.ly/Kreuser-Bildnerbuch  
  • Krol, Hans, ‘Historie van Landgoed en Seminarie Hageveld/’t Klooster in boekvorm samengevat’, op: librariana, http://bit.ly/1Tj305Q (2012).
  • Kromhout Cz., W. ‘Vrije uitoefening van het architecten bedrijf’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 1 (1893), pp. 173-175. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Kruijff, J.R. de, ‘Praeadviezen van de Bestuur der Maatschappij over de antwoorden der afdeelingen op de gestelde vragen’, in: Bouwkundig Weekblad 11 (1891), pp. 118-121. | http://bit.ly/29v0gne
  • Kumar, Manjit, Kwantum, Einstein, Bohr en het grote debat over de natuurkunde, Amsterdam 2014.
L
  • Lans, J.R. van der, ‘Het mooie in natuur en kunst en hoe dit te zien’, in: Het jaarboekje van Alberdingk Thijm, Almanak voor Nederlandsche Katholieken 59/10 (1900), 3-36, 248-253.
  • Leclercq, H., ‘Prosper Louis Pascal Guéranger’, in: The Catholic Encyclopedia, deel 7 (1910). | http://bit.ly/Catholic-Encyclopedia
  • Leeuwen, A.J.C. (Wies) van, ‘Het Rijksmuseum van romantische illusie tot monument met toekomst’, in: Cuypersbulletin 9 (2003), pp. 33-39.
  • Leeuwen, A.J.C. (Wies) van, De maakbaarheid van het verleden. P.J.H. Cuypers als restauratiearchitect, Zwolle Zeist 1995.
  • Leeuwen, A.J.C. van, P.J.H. Cuypers architect 1827-1921, Zwolle 2007.
  • Leeuwen, Wies (A.J.C.) van, ‘Het interieur van de Maastrichtse St.-Servaas; een restauratieprobleem’, Bulletin KNOB 80 (1981), pp. 73-88.
  • Leeuwen, Wies (A.J.C.) van, Alberdingk Thijm, bouwkunst en symboliek, Ohé en Laak 1989. | http://bit.ly/Van-Leeuwen-Thijm
  • Leeuwen, Wies (A.J.C.) van, en Bernadette van Hellenberg Hubar, ‘De beginselloosheid tot adagium verheven’, De polemische restauratie van de Sint-Servaas te Maastricht, De Sluitsteen 6 (1990-1991), pp. 75-97. | http://bit.ly/Evaluatie-Servaaskerk-1991.
  • Leeuwen, Wies van, ‘Tot sieraad der omgeving, Het kerkelijk bouwbedrijf van 1795 tot 1913, in: ‘Naar gothieken kunstzin. kerkelijke kunst en cultuur in Noord-Brabant in de negentiende eeuw, Den Bosch 1979, Tent. cat. Noordbrabants Museum Den Bosch, pp. 29-48.
  • Lennep, J. van en J.H.W. Unger, De werken van J. van den Vondel, 1587-1679, Leiden, 1888-1893.
  • Lenz, D., Zur Ästhetik der Beuroner Schule, Wenen-Leipzig 1898 (de datum van publicatie wijkt af van de totstandkoming i.c. van het laatste hoofdstuk in 1865). | http://bit.ly/29nxHZu 
  • Leo XIII, ‘Aeterni patris’, in: De Katholiek 76 (1879), pp. 189-230. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift
  • Levie, S., e.a., Het vaderlandsch gevoel, Vergeten negentiende-eeuwse schilderijen over onze geschiedenis, Amsterdam 1978, Tent. cat. Rijksmuseum Amsterdam. | http://bit.ly/29u06g0 
  • Ley, Herman de, ‘Filosofie als ambacht, De scholastieke methode’, op: cie.ugent.be, http://bit.ly/1QLY5tO (2008; 1ste druk 1993).
  • Liguori, Alphonsus de, De glorie van Maria, De uytlegging van den Salve Regina, Godvruchtige gebeden van verscheyde heyligen tot de Moeder Gods, novenen, meditatiën, redevoeringen op de byzonderste feestdagen van Maria en op hare droefheden, over de deugden van Maria, en godvrugtige oefeningen tot hare eer, Gent 1839 (1ste dr. 1750). | http://bit.ly/29ptKCJ
  • Linden, Agnes van der, Vrienden van Jan Stuyt en Louise Barozzi: Bijdragen aan een album anno 1928, Nijmegen 2015.
  • Linssen, G.C.P., In het teken van werk, Roermond 1996.
  • Lionnet, Jean, ‘De pelgrimstocht van een twijfelaar’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 363-365, 371-373, 388-389, 412-413, 421-422, 440-443, 458-461, 474-475, 490-492, 506-509, 525-527, 537-540, 552-554, 584-587, 603-605, 611-614.
  • Loos, J.C. van der, ‘Levensbericht van Mgr. J.J. Graaf’, in: Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1925, pp. 12-16.
  • Looyenga, A., Jan Stuyt en de Haarlemse kathedraal, lezing 2003.
  • Looyenga, A.J., ‘CUIJPERS, Josephus Theodorus Joannes (1861-1949)’ in: Biografisch Woordenboek van Nederland 3 (Den Haag 1989), op: resources.huygens.knaw.nl, http://bit.ly/1PcAbpk, (1989; 2013).
  • Lübke, W. (vertaling S. Calisch), ‘De restauratie-koorts. Wenken bij herstellen van oude bouwwerken’, in: Bouwkundige Bijdragen 13 (1863), pp. 33-42.
  • Luce/CRC, Lucepedia – Digitale theologische encyclopedie, op: lucepedia.nl, www.lucepedia.nl (2013-2016).
M
  • Maeyer, J. de, red., De Sint-Lucasscholen en de neogotiek, 1862-1914, Leuven 1988.
  • Mascini, Rob, Urbanuskerk Nes aan de Amstel, Nes aan de Amstel, z.j.
  • Mathieu (J.L.M.) Lauweriks (M.L.), ‘Restaureeren’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 6 (1898), pp. 136-137. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Mathieu (J.L.M.) Lauweriks, ‘De toepassing der meetkunde bij het ontwerpen van beeldhouwwerk’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 7 (1899), pp. 122-142.| http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Mathieu (J.L.M.) Lauweriks, ‘Schoonheidsleer’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 7 (1899), pp. 218-219 225-227, 233-234, 249-250, 257-258, 265-266, 273-274 281-282. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Mathijsen, Marita, De geest van de dichter. Tien zogenaamde gesprekken met negentiende-eeuwse schrijvers, Amsterdam 1990. | http://bit.ly/29v37wb
  • McCartney, Dan G., ‘Literal and allegorical interpretation in Origen’s Contra Celsum’, Westminster Theological Journal 48.2 (1986), pp. 281-301. | http://bit.ly/1QNZSv0 
  • Mechiels, Johannes, ‘Tussen crucifix en pantocrator, Mogelijkheden en moeilijkheden van hierotopie als benadering voor de westerse middeleeuwse kunst’, in: Barbara Baert & Niels Schalley (eds), De lagen van Jeruzalem, Facetten van een hemelse stad op aarde, Leuven 2013, pp. 153-167. | http://bit.ly/1Ow9sFP 
  • Meer, F. van der, en G. Bartelinkg (inleiding en vertaling) en A. Zegveld (nawoord) Gregorius de Grote, Het leven van Benedictus, Nijmegen z.j. (1980).
  • Meiss, Millard, ‘Light as Form and Symbol in Some Fifteenth-Century Paintings’, in: The Art Bulletin 27 (1945), pp. 175-182. | http://bit.ly/1KqucNy 
  • Mekking, A.J.J., De Sint-Servaaskerk te Maastricht, Bijdragen tot de kennis van de symboliek en de geschiedenis van de bouwdelen en de bouwsculptuur tot ca. 1200, Zutphen 1986.
  • Mekking, Aart J. J. en Ahsmann, Fred B. P., ‘Het iconografisch programma van de schildering tegen het koorgewelf van de Sint-Servaaskerk te Maastricht gereconstrueerd’, in: De Maasgouw 100 (1981) pp. 74-8
  • Meyere, Ludovicus, Meditatien op de principaelstee mysterien van het leven van Jesus Christus ende Maria, Beginnende van de eeuwige schickinge der Mensch­wordinge Christi, tot sijn bitter lyden, 3de druk, Gent 1715. | http://bit.ly/29v3wPb
  • Mieras, Mark, Ben ik dat? Wat hersenonderzoek vertelt over onszelf, Amsterdam 2010.
  • Missale romanum, Rome 1570 (editie 1962), Delft 2002.
  • Molkenboer o.p., Bernard H., ‘De H. Thomas van Aquino in de schilderkunst’, in: A.W. van Winckel o.p. en F. van Goethem, red., S. Thomas van Aquino, Bijdragen over zijn Tijd, zijn Leer en zijn Verheerlijking door de Kunst, Hilversum 1927, pp. 143-223, platen 1-131.| http://bit.ly/1Qd8yOj 
  • Molkenboer, Theo, ‘Volkskerken’, in: De Katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift, pp. 367-376. | http://bit.ly/1Uf0C3w 
  • Mollevanger, Rijk en Niek van Balen, ‘Ingangen op Fens, bibliografie van krantenartikelen van Kees Fens 1954 tot 2008’, op: niekvanbaalen.net, http://bit.ly/1XoDAGC (1993-2016).
  • Möllmann, M. P. J., ‘De kerkwijding der nieuwe kathedraal’, in: Sint Bavo Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 290-297.
  • Mostert, Marco, 754, Bonifatius bij Dokkum vermoord, Hilversum 1999. 
  • Mulder, David, en Thijs Stobbe, Inventaris van het persoonsgebonden archief Cuypers P.J.H. Cuypers (1827-1921) J.Th. J. Cuypers (1861-1949) P.J.J.M. Cuypers (1891-1982) archief 1851-1958, Nederlands Architectuurinstituut, Rotterdam 2008.
  • Mulders, Marc, Levend water, Opdracht van de vriendenkring van de Nieuwe Bavo, voor een versiering in de Doopkapel van de Kathedraal Sint-Bavo te Haarlem, Oostelbeers 2016.
  • Murphy, Joseph C., ‘Nervous Tracery: Modern Analogies between Gothic Architecture and Scholasticism’, in: Concentric: Literary and Cultural Studies 33.1 (2007), pp. 75-85. | http://bit.ly/1Pl1Gf4
  • Muthesius, S, The High Victorian Movement in Architecture, 1850-1870, Londen/Boston 1972.
N
  • Nai, ‘Op zoek naar een eigen stijl. Archief van J.Th.J. (Joseph) Cuypers ontsloten’, op: nai.nl, http://bit.ly/29BIIYq (z.j.). 
  • Nieuwbarn, M.C., Desiderius Lenz o. s. b. schoonheidsleer der Beuroner kunstschool, Overzetting, aanteekeningen en illustratie uit de Beuroner kunst, Bussum 1912.
  • Nieuwbarn, M.C., Het Roomsche kerkgebouw, leer der algemeene symboliek en ikonografie onzer Katholieke kerken, Nijmegen 1908. | http://bit.ly/Nieuwbarn-bouwsymboliek. 
  • Nieuwenhoff, W. van, ‘John Ruskin’, in: Studiën op godsdienstig, wetenschappelijk en letterkundig gebied 29 (1896), pp. 167-213. | http://bit.ly/29vHm1k 
  • Nieuwenhoff, W. van, ‘Katholieke Kunst in de XXste eeuw’, in: Studiën; godsdienst, wetenschap en letteren 56 (1901), pp. 349-363 | http://bit.ly/29kWnUd 
  • Nijhoff, C.W., ‘Arabische lijndoorvlechtingen (Les Arts Arabes et le trait géneral de 1’Art Arabe par Jules Bourgoin, Paris, Vve A. Morel et cie, 1873.)’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 10 (1902), pp. 189-190 (met drie platen tussen pp. 188-189); 198-199 (met een foto tussen pp. 198-199).| http://bit.ly/Architectura-Tresor 
  • Nuijens, J.F., ‘Een praatje over de christelijke kunst’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 2 (1899), pp. 609-612, 625-628, 690-692, 705-708, 721-724, 737-740, 753-756, 770-774, 785-788, 807-810, 835-838.
  • Numan, André, ‘De twee westtorens van de Kathedrale Basiliek St. Bavo te Haarlem en de Tempel van koning Salomo’, in: Cuypersbulletin, nieuwbrief van het Cuypersgenootschap 21 (2016), pp. 9-27. | http://bit.ly/29pVQKB
O
  • Ogtrop H.J. van, In het leerhuis van Matteüs. De schriftlezingen van de liturgie van de zondag in hun relatie met het joodse geloofsgetuigenis A-jaar, Boxtel 1989.
  • Ogtrop, H.J. van, ‘Komt de Bavo ooit af? Ontdekkingen bij de restauratie van de kathedraal III’ (2013), op: kerkengek.nl (2014).
  • Ogtrop, H.J. van, ‘Licht en donker rond de Haarlemse Kathedraal’, in: Kroniek Informatiebulletin van de Katholieke Raad voor Kerk en Jodendom (2015), nr 4, pp. 10-11. | http://www.kri-web.nl/het-kroniek-archief
  • Ogtrop, H.J. van, ‘Nieuwe schoonheid in het Schip van de Kathedrale Basiliek St. Bavo te Haarlem’ (2013), op: kerkengek.nl (2016).
  • Ogtrop, H.J. van, ‘Onder een koepel is het goed bidden’ (2002), op: kerkengek.nl (2014).
  • Ogtrop, H.J. van, ‘Verbijsterend actueel: ontdekkingen bij de restauratie van de kathedraal I’ (2012), op: kerkengek.nl (2014).
  • Ogtrop, H.J. van, ‘Verbijsterend actueel: ontdekkingen bij de restauratie van de kathedraal II’ (2012), op: kerkengek.nl (2014).
  • Ogtrop, H.J. van, Hij wil bij ons wonen, Kerkenbouw en bijbelse verbeelding in het bisdom Haarlem-Amsterdam, Haarlem 2009.
  • Ogtrop, Hein Jan van, In het leerhuis van Lucas. De schriftlezingen van de liturgie van de zondag in hun relatie met het joodse geloofsgetuigenis C-Jaar, Boxtel 1991.
  • Ogtrop, Hein Jan van, In het leerhuis van Marcus. De schriftlezingen van de liturgie van de zondag in hun relatie met het joodse geloofsgetuigenis B-jaar, Boxtel 1990.
  • Ogtrop, J.H. van, Dieu parmi nous … Het Oude Verbond verbeeld, Haarlem 2000.
  • Olyslager, H., Bisdom Haarlem, Haarlem, Schatkamer Sint Bavo, Stichting Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Inventarisatie van het kunstbezit, SKKN, Utrecht 1999.
  • Oxenaar, Aart, P.J.H. Cuypers en het gotisch rationalisme. Architectonisch denken, ontwerpen en uitgevoerde gebouwen 1845-1878 (Dissertatie Universiteit van Amsterdam 2009), Rotterdam 2009.
P
  • Panofsky, E., Iconologie, thema’s en symboliek bij de renaissance‑schilders, Utrecht/Antwerpen 1970 (1e dr. 1962).
  • Peeters, C., De Sint Jan van Den Bosch en de neogotiek, in: ‘Naar gothieken kunstzin. kerkelijke kunst en cultuur in Noord-Brabant in de negentiende eeuw, Den Bosch 1979, Tent. cat. Noordbrabants Museum Den Bosch, pp. 87-98.
  • Peeters, C.J.A.C., De Sint Janskathedraal te ‘s-Hertogenbosch, Den Haag-Zeist 1964.
  • Peeters, K. (C.J.A.C.). ‘Dichterlijke visies op de gotische kathedraal, van Verlaine tot Marsman’, In: Nader beschouwd, een serie kunsthistorische opstellen aangeboden aan Pieter Singelenberg, Nijmegen 1986, pp. 87-106.
  • Pfeill, Karl Gabriël, ‘Johan Thorn Prikker’s beteekenis als voorlooper’, in: Opgang 12 (1932), pp. 651-655; 668-671.
  • Pius IX, ‘Apostoliesch schrijven van zijne Heiligheid Paus Pius IX, aangaande de uitspraak van het leerstuk der Onbevlekte Ontvangenis van de H. Maagd en Moeder Gods, in: De Katholiek 27 (1855), pp. 69-106. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift 
  • Pius X, Pascendi Dominici Gregis, Over de leerstellingen van het modernisme, Rome 1907. | http://bit.ly/Pascendi-Pius-X 
  • Plas, Michel van der, Vader Thijm, biografie van een koopman-schrijver, Baarn 1995.
  • Plas, Michiel van der, Uit het rijke Roomsche leven, (1ste dr.1963), Utrecht z.j. (circa 1964).| http://bit.ly/29z8WcI
  • Poelhekke, M.A.P.C., ‘Thijm’s levenszon’, in: Thijmnummer, De Beiaard 5 (1920), pp. 110-114.
  • Polman, M., De kleuren van het Nieuwe Bouwen tijdens het Interbellum in Nederland (proefschrift TU Delft), 2011. | http://bit.ly/29F3SVq
  • Potters, Marja, David Mulder en Thijs Stobbe, Inventaris van het archief Kunstwerkplaatsen Atelier Cuypers/Stoltzenberg, Cuypers & Co., N.V. Kunstwerkplaatsen archief 1852-1957, Nederlands Architectuurinstituut, Rotterdam 2008. 
  • Potters, Marja, David Mulder en Thijs Stobbe, Inventaris van het archief van het architectenbureau Cuypers 1850-1958, Nederlands Architectuurinstituut, Rotterdam 2008. 
  • Praet, J. van, Christelijke onderwijzing en gebeden getrokkken uit de H. Schrifture den Missel, ende heylige Oude Vaders (19de dr.), Gent 1776. | http://bit.ly/1LoreJz 
  • Prat, F., ‘Origen and Origenism’, in The Catholic Encyclopedia, deel 11 (1911). | http://bit.ly/Catholic-Encyclopedia 
  • Prisse d’Avennes, Émile, L’art arabe d’après les monuments du Kaire, depuis le VIIe siècle jusqu’à la fin du XVIIe siècle, 3 delen, Paris, 1869-1877. | http://on.nypl.org/1QFut25 
R
  • Raedts, P.G.J.M., ‘De katholieken en de Middeleeuwen: Prosper Guéranger OSB (1805-1875) en de eenheid van de liturgie’, in: De Middeleeuwen in de negentiende eeuw, Hilversum 1996, pp. 87-110. | http://bit.ly/1OhrLfH 
  • Raemdonck, Chloë, Architectuurmetaforen, Betekenisconstructie in het werk van Paul Scheerbart, Bruno Taut, Adolf Behne en Hans Poelzig, Gent 2010. | http://bit.ly/1Ow8OrU 
  • Ralling, Odwin, Kathedraal Sint Bavo, Leidsevaart 146 in Haarlem, Schagen 2012, 2 delen.
  • Ranson, Susan (translation), Ben Hutchinson (introduction and notes), Rainer Maria Rilke’s The Book of Hours, A New Translation with Commentary, New York 2008 (blijkens p. 201 publiceerde Rilke dit gedicht in 1899).
  • RCE, Een toekomst voor boerderijen, Handreiking voor de herbestemming en verbouwing van monumentale boerderijen, Amersfoort 2010 (2de dr. 2012).
  • RCE, Een toekomst voor watertorens, Handreiking voor het herbestemmen en verbouwen van monumentale watertorens, Amersfoort 2013.
  • RCE, Techniek 2, Voegwerk, Amersfoort 2007
  • RCE, Techniek 4, Baksteenmetselwerk, Scheuren en herstel, Amersfoort 2009.
  • RDMZ, ‘Het restaureren van gebouwen: algemene uitgangspunten’, in: Restauratievademecum, Den Haag, RDMZ RV 1991/24·38, RVblad 01-1 – RVblad 01-21 (tekst: W.F. Denslagen en C.J.A.C. Peeters).
  • RDMZ, Gracieus verouderen, een RDMZ-symposium over monumenten en gevelreiniging, Amsterdam 1999 (synopsis).
  • RDMZ, info restauratie en beheer 17, Het reinigen van gevels, Zeist 1999.
  • RDMZ, info restauratie en beheer 25, Kleuronderzoek, Zeist 2005. 
  • RDMZ, info restauratie en beheer 29, Verwering van natuursteen in het exterieur, Zeist 2002.
  • Reeser, Eduard en Thea Diepenbrock, ed., Alphons Diepenbrock, Verzamelde geschriften, Utrecht/Brussel 1950. | http://bit.ly/Diepenbrock-TeDeum-VG 
  • Rider, Jacques le, ‘La non-réception française de la “Théorie des couleurs” de Goethe’, in: Revue germanique internationale 13 (2000).| http://rgi.revues.org/781 
  • Rietbergen, Peter, ‘De historische cultuur als cultuurhistorisch fenomeen’, op: historiek.net, http://bit.ly/1Q6Jl4y (2015). 
  • Rijk, J.A. de, ‘Een leerboek der Thomistische wijsbegeerte’, in: De katholiek, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift  78 (1880) pp. 214-223. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift
  • Rijk, L.M. de, Middeleeuwse wijsbegeerte, traditie en vernieuwing, Assen 1977. | http://bit.ly/1kURlgX   
  • Rijkenberg, Alphabetische Registers opDe Katholiek’, godsdienstig, geschied- en letterkundig maandschrift, 1842-1899, Leiden 1900. | http://bit.ly/DeKatholiek-tijdschrift 
  • Rijkenberg, E.H., ‘Hollandsche kunst’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 182-183.
  • Rogier, L.J. en N. de Rooy, In vrijheid herboren, Katholiek Nederland 1853-1953, Den Haag 1953. | http://bit.ly/1FbjG9g 
  • Ronkel, Philip S. van, Het boek Ruth in bijbellezingen voor het volk, Amsterdam-Middelburg 2013. | http://bit.ly/29putUo 
  • Roon, Marike van, Goud, zilver & zijde. Katholiek textiel in Nederland 1830-1965, Zutphen 2010. | http://bit.ly/1yR4eyV 
  • Roque, Georges, ‘Chevreul and Impressionism: A reappraisal’, in: The Art Bulletin 78 (1996), pp. 26–39, op: mutualart.com, http://bit.ly/1OZVzk6 (z.j.).
  • Ruskin, John, The Seven Lamps of Architecture (1ste dr. 1848; Leipzig 1907). 
  • Ruskin, John, The Seven Lamps of Architecture, New York 1849. | http://bit.ly/1T8MWX7 
  • Ruyven-Zeman, Zsuzsanna van, De glazen van de Kathedrale Basiliek Sint Bavo te Haarlem 1897-1959, Rapport over de kunsthistorische waarde van de beglazing in opdracht van de Stichting Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Maastricht/Haarlem 2009.
  • Ruyven-Zeman, Zsuzsanna van, Van heiligen tot amoeben, Honderdvijftig jaar monumentale glasschilderkunst in Nederland, Amersfoort 2014.
S
  • Salzer, A., Die Sinnbilder und Beiworte Mariens in der deutschen Literatur und lateinischen Hymnenpoesie des Mittelalters, Linz 1898. | http://bit.ly/29mBEsU
  • Samama, Leo, Alphons Diepenbrock: componist van het vocale, Amsterdam 2012. | http://bit.ly/1FlLU2e 
  • Sanders, M., ‘Mogelijkheid van moeilijkheden’, Over artistieke moderniteit en katholieke rechtzinnigheid, (Erasmusplein 13(2002), nr. 2) | http://bit.ly/1A9F8YT 
  • Sanders, M., Het spiegelend venster, Katholieken in de Nederlandse literatuur, 1870-1940, Nijmegen 2005.
  • Santen, Jacqueline von, ‘Het fundament onder het monument. Rijksdienst herformuleert uitgangspunten’, in: Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed 5 (2013), pp. 20-21.
  • Sassen, Ferdinand, ‘Philosophia Perennis’, in: Van onzen Tijd 17 (1916-1917), pp. 583-591. | http://bit.ly/VanOnzenTijd
  • Schaepman, Herman J.A.M., Aya Sofia, Utrecht 1886 | http://bit.ly/Schaepman-AjaSofia-TeDeum
  • Schaik, A.H.M. van, ‘Brom, Gerardus Bartholomeus (1882-1959)’, in: Biografisch Woordenboek van Nederland, op: resources.huygens.knaw.nl, http://bit.ly/253FEYa (1985; 2013).
  • Scheiberling, C., ‘Sint Bavo groet U’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 1-2.
  • Schepers, Kees, Bedudinghe op Cantica Canticorum : vertaling en bewerking van ‘Glossa Tripartita super Cantica’ : teksthistorische studies en kritische editie, 2 delen, Leuven 2006. | http://bit.ly/29v4jzF
  • Schilder, Klaas, ‘Eros of Christus’, in: M.J. Leendertse en C. Tazelaar (uitgave), Christelijk Letterkundige Studiën II, Amsterdam 1926, pp. 130-218. | http://bit.ly/1iR2nD1 
  • Schloeder, Steven J., ‘Per lumina vera ad verum lumen: the anagogical intention of abbot Suger’, in: Symmeikta, collection of papers dedicated to the 40th Anniversary of the Institute for arts history, Faculty of Philosophy, University of Belgrade, Belgrado 2012, pp. 143-156. | http://bit.ly/1Ctblbx 
  • Schnorr von Carolsfeld, Julius, Die Bibel in Bildern, Leipzig1860. | http://bit.ly/Schnorr-Carolsfeld-Bibel 
  • Schulte, A.G., Het Land van Maas en Waal. Staatsuitgeverij, Den Haag / Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist 1986. | http://bit.ly/29v4mvr
  • Schulte, A.G., Het Rijk van Nijmegen. Westelijk gedeelte, Den Haag / Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist 1982. | http://bit.ly/29mCcPv
  • Schulte, Ton, ‘Kerkelijk kunstbezit tussen dictatuur en onverdraagzaamheid, Friedrich Wilhelm Mengelberg, zijn kruiswegstaties in de Dom te Keulen en de navolging ervan in Nederland’, in: Jaarboek Monumentenzorg, Zeist-Zwolle (1991), pp. 114-136. | http://bit.ly/29mBXnC
  • Sint Bernulphus-Gilde Verslagen over de jaren 1901-1912 (en 1913-1916), z.pl., z.j. (Utrecht 1917). | http://bit.ly/1eUG2Su 
  • Snel, Jan Dirk, ‘Het idool is mens geworden’, in: Filosofie Magazine (nummer 3, jaargang 2004).
  • Soelle, Dorothee, Herbert Haag, Helen Schungel-Straumann, Christoph Wetzel, Katharina Elliger, Marianne Grohmann, Great couples of the bible, (1ste dr. Duits 2001-2003), Minneapolis 2006. | http://bit.ly/1BUuRyF 
  • Speet, Ben, ‘O.L. Vrouw van Haarlem’, in: Databank bedevaart en bedevaartplaatsen in Nederland, 2000-2015, op: meertens.knaw.nl, http://bit.ly/Maria-van-Haarlem (2000-2016). 
  • St. Bernulphus-Gilde Utrecht, Verslag 1888, z.pl., z.j. (Utrecht 1889). | http://bit.ly/1eUJ5Kk
  • Stenvert, Ronald, ‘Jongere baksteen (1850-1965), textuurschommelingen’, in: Van Hunen, eindred., Historisch metselwerk, pp. 26-39.
  • Stenvert, Ronald, Biografie van de baksteen (1850-2000), Amersfoort-Zwolle 2012.
  • Sterck, J.F.M., ‘Bij de “Portretten van Vondel”, in: J.A. Alberdingk Thijm, werken IX, Portretten van Joost van den Vondel, Amsterdam/Den Haag 1908 (1e dr. 1867), pp. vii-xiv. | http://bit.ly/Thijm-Vondel-portretten
  • Sterck, J.F.M., ‘Ter inleiding’, in: J.F.M. Sterck, red., J.A. Alberdingk Thijm, werken IV, kunst en oudheidkunde I,  Amsterdam/Den Haag 1909 (1e dr. 1843-1848/1857), pp. vi-xiii. | http://bit.ly/Thijm-Sterck-Oudheidkunde 
  • Sterck, J.F.M., red., J.A. Alberdingk Thijm, werken IX, Portretten van Joost van den Vondel, Amsterdam/Den Haag 1908 (1e dr. 1867). | http://bit.ly/Thijm-Vondel-portretten 
  • Sterck, J.F.M., red., Verspreide gedichten van J.A. Alberdingk Thijm, 1841-1889, Amsterdam 1894 | http://bit.ly/Thijm-verspreide-gedichten 
  • Stokroos, ‘Terracotta gevelversieringen’, in: Van Hunen, eindred., Historisch metselwerk, pp. 56-67.
  • Stoks, M., ‘Dr. P.J.H. Cuypers, kunstenaar Gods’, in: Cuypers gedenkboek 1827-1927, Maastricht 1927, pp. 19-25.
  • Stuers V. de, en P.J.H. Cuypers, Het Rijks-Museum te Amsterdam, z.p. z.j. (1898).
  • Stuyt, Jan, ‘Een miskelk’, in: Sint Bavo, Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 2 (1899), pp. 23-25.
  • Stuyt, Jan, ‘Gewelven en gemetselde open spiltrappen’ (lezing), ‘Verslag der 1055ste Gewone Vergadering van 28 April 1897’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 5 (1897), p. 94. | http://bit.ly/Architectura-Tresor 
  • Stuyt, Jan, ‘Katoendrukken’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 7 (1899), pp. 171-172, 188, 192-197. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Stuyt, Jan, ‘Over de gelijktijdige constructie in hout en steen’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 1 (1893), pp. 82-84, 84-87, 89-91, 91-95. | http://bit.ly/Architectura-Tresor
T
  • Taatgen, Alice, ‘Beschilderde houten gewelven in Noord-Hollandse kerken’, op: oneindignoordholland.nl, http://bit.ly/1kEnsS6 (2014).
  • Talbot, William Henry Fox, The Pencil of Nature, London 1844-1845. | http://bit.ly/29mBZvV
  • Taskin, H.J.M., ‘Monseigneur Johannes Dominicus Josephus Aengenent, leeraar te Hageveld (1898-1904) en Professor te Warmond (1904-1928)’, in: NHA, Archief van het bisdom, nr 1691, knipselalbum 1928, p. 9 (krant van herkomst onbekend). 
  • Thijm (A.T.), Paul Alberdingk, ‘Boekenkennis’, in: Dietsche warande 5 (1892), pp. 201-217 | http://bit.ly/1HZ2WSe 
  • Thijm (M.), J.A. Alberdingk, ‘Gewijde borduurwerken I’, in: Dietsche Warande 4 (1858), pp. 323-329. | http://bit.ly/Dietsche-Warande
  • Thijm s.j., J. Alberdingk, ‘Jeugd-herinneringen’, in: Thijmnummer, De Beiaard 5 (1920), pp. 17-24.
  • Thijm, Elisabeth Alberdingk, ‘Gedenkblad’, in: Cuypers gedenkboek 1827 1927, pp. 37-41.
  • Thijm, J.A. Alberdingk, ‘De harmonieën van het Oude en het Nieuwe Testament in de beeldende kunst, Biblia Pauperum’, in: Dietsche Warande 7 (1866), pp. 431-445. | http://bit.ly/Dietsche-Warande
  • Thijm, J.A. Alberdingk, ‘De Heilige Linie, proeve over de oostwaardsche richting van kerk en autaer als hoofdbeginsel der kerkelijke bouwkunst’, in: Sterck, J.F.M., red., J.A. Alberdingk Thijm, werken IV, kunst en oudheidkunde I, Amsterdam/Den Haag 1909 (1e dr. 1858). | http://bit.ly/Thijm-Heilige-Linie. 
  • Thijm, J.A. Alberdingk, ‘De nieuwe katholieke Kerk in de Haarlemmer Houttuinen’, in: Nederlandsch Magazijn, tijdschrift voor Noord en Zuid, fraaie letteren, populaire wetenschap, kunst en industrie (1863), nr 38, pp. 297-300.
  • Thijm, J.A. Alberdingk, ‘Inleiding’, in: Dietsche Warande 1 (1855), pp. 1-9. | http://bit.ly/Dietsche-Warande
  • Thijm, J.A. Alberdingk, ‘Opstellen over de kompozitie in de kunst’, in: Sterck, J.F.M., red., J.A. Alberdingk Thijm, werken IV, kunst en oudheidkunde I,  Amsterdam/Den Haag 1909 (1e dr. 1843-1848/1857), pp. 199-332. http://bit.ly/Thijm-Heilige-Linie
  • Thijm, J.A. Alberdingk, ‘Vondels Dichterlijke moraliteit’, Dietsche Warande 9 (1871) I, pp. 459-469 en II, pp. 560-586. | http://bit.ly/Dietsche-Warande
  • Thijm, J.A. Alberdingk, ‘Willen wij alleen de Gothiek?’, in: Dietsche Warande 4 (1858), pp. 171-180. | http://bit.ly/Dietsche-Warande
  • Thijm, J.A. Alberdingk, en L.J.A. Alberdingk Thijm, Oude en nieuwere kerstliederen benevens gezangen en liederen van andere hoogtijden en heilige dagen alsook van den advent en de vasten, gerangschikt naar de orde van het kerkelijk jaar, waaraan zijn toegevoegd eenige geestelijke liedekens van gemengden inhoud, Amsterdam 1852.
  • Thijm, J.A. Alberdingk, Geen kerkelijke bouwkunst zonder oriëntatie, een woord tot allen die belang stellen in onzen hedendaagschen kerkbouw, Amsterdam 1859.
  • Thijm, J.A. Alberdingk. ‘De schilderkunst in het westersch Europa der middeleeuwen met name in Frankrijk’, in: Dietsche Warande 9 (1871), pp. 319-335; (vervolg): Dietsche Warande 10 (1874), pp. 232-272. | http://bit.ly/Thijm4Viollet-le-Duc4Peinture 
  • Thijm, K.J.L. Alberdingk (pseudoniem Lodewijk van Deyssel), ‘Een Vioolstruik-avond in 1881’, in: Thijmnummer, De Beiaard 5 (1920), pp. 25-36.
  • Thijm, K.J.L. Alberdingk (pseudoniem Lodewijk van Deyssel). ‘De negentigjarige’, in: Bouwkundig Weekblad (1907), pp. 107-109. | http://bit.ly/29v0gne
  • Thijm, P.P.M. Alberdingk, H. Willibrordus, Apostel der Nederlanden, Amsterdam-Brussel, 1861.
  • Thompson, M.A., ‘De Nieuwe St. Bavo te Haarlem’, in: Sint Bavo Godsdienstig weekblad van het bisdom Haarlem 1 (1898), pp. 5-10.
  • Thompson, M.A., De nieuwe kathedrale kerk ‘St. Bavo’ te Haarlem. Bouwgeschiedenis, constructie en symboliek, Haarlem 1898. 
  • Thornton (red.), Claus-Jürgen, Theologische Realenzyklopaedie, Berlijn 1996. | http://bit.ly/1UM39Po 
  • Timmer, Han, ‘Evers, Hendrik Jorden (1855-1929)’, in: Biografisch Woordenboek van Nederland, op: resources.huygens.knaw.nl, http://bit.ly/1RlENHS (2002; 2013).
  • Timmer, Han, Henri Evers, 1855-1929. Architect, geschiedschrijver, hoogleraar, Rotterdam 1997.
  • Timmers, J.J.M., Christelijke symboliek en iconografie, Bussum 1974.
  • Timmers, J.J.M., Symboliek en iconographie der Christelijke kunst, Roermond-Maaseik 1947.
  • Tolboom, Hendrik, Vervangen stenen afwerken, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Amersfoort 2012. | http://bit.ly/1KAtZYQ 
  • Triki, Hamid en Alain Dovifat Medersa de Marrakech, met bijdragen van Yves Pochy en Jacques Vignaud, Rigueur et modernite, en Jean-Paul Saint-Aubin, L’image et la realite de l’architecture, Parijs 1999. 
V
  • Valk, J.P. de, Roomser dan de paus? Studies over de betrekkingen tussen de Heilige Stoel en het Nederlands katholicisme, 1815-1940, Nijmegen 1998.
  • Verspaandonk, J.A.J.M. en D.P.R.A. Bouvy, ‘Inleiding’, in: Kunstschatten uit het bisschoppelijk museum van Haarlem, Utrecht 1967. Tent. cat. Aartsbisschoppelijk Museum Utrecht, pp. 9-11.
  • Verwey, Albert, ‘Boeken, menschen en stroomingen. W. Worringer: Formprobleme der Gotik’, in: De Beweging 13 (1917), pp. 356-265, opgenomen in: Albert Verwey, Proza, Deel IX, Amsterdam 1923, pp. 63-75.
  • Verwilst o.p., L., ‘Te Deum’, in De Katholieke Encyclopaedie, Amsterdam 1933-1939.
  • Viola, Maria (M.V.), ‘Tentoonstellingen. Kunstzaal Kruger & Cie: Jan Toorop’, in: Van Onzen Tijd 7 (1906-1907), pp. 47-48. | http://bit.ly/VanOnzenTijd
  • Viola, Maria, ‘Kinderportretten van Toorop’, in: Van Onzen Tijd 13 (1912-1913), pp. 61-62. | http://bit.ly/VanOnzenTijd
  • Viollet-le-Duc, E.E. Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVIe siècle, 10 delen. Parijs 1854 1868 (I-1854, II-1854, III-1858, IV-1859, V-1861, VI-1863, VII-1864, VIII-1866, IX-1868, X-1869).| http://bit.ly/Viollet-le-Duc-Dictionnaire 
  • Viollet-le-Duc, E.E., Entretiens sur l’architecture, 2 delen, Brussel/Luik 1986 (4de druk; oorspronkelijk Parijs 1863-1872). | http://bit.ly/29mCqWX 
  • Vis, Jurjen, ‘Noordwijk-Binnen, H. Jeroen’, in: Databank bedevaart en bedevaartplaatsen in Nederland, 2000-2015, op: meertens.knaw.nl | http://bit.ly/1Fct7Yu 
  • Visscher, Jacques de, Het verhaal van de kunst, een wijgerige hermeneutiek van het kunstwerk, Amsterdam 1990.
  • Voets , B., ‘Callier, Augustinus Josephus (1849-1928)’, in Biografisch Woordenboek van Nederland: http://bit.ly/BWN-Callier 
  • Voets, B., ‘Aengenent, Johannes Dominicus Josephus (1873-1935)’, in: Biografisch Woordenboek van Nederland, op: resources.huygens.knaw.nl, http://bit.ly/1RqGPgl (1985; 2013).
  • Voets, B., Bewaar het toevertrouwde pand, Het verhaal van het bisdom Haarlem, Hilversum 1981.
  • Voragine, Jacobus de, Legenda aurea: vulgo historia lombardica dicta; transcriptie door Johann Georg Theodor Graesse, Leipzig 1850. | http://bit.ly/Legenda-Aurea-Graesse
  • Vree, Joost de, ‘Bouwencyclopedie’, op: joostdevree.nl, http://bit.ly/29pWGHf (z.j.).
  • Wee, Rick van der, Кандинскии, Wassily Kandinsky’s theorie in Visuele Beleving, Relevantie van Vorm, Kleur – Emotie relatie voor de Industrieel Ontwerper, Delft 2007.
W-Z
  • Weissman, A.W., ‘Bij de plaat der Domkerk’, in: De Opmerker 27 (1892), pp. 82-83.
  • Wely, o. p., Jos. van, ‘Sint Thomas en de mystiek’, in: A.W. van Winckel o.p. en F. van Goethem, red., S. Thomas van Aquino, Bijdragen over zijn Tijd, zijn Leer en zijn Verheerlijking door de Kunst, Hilversum 1927, pp. 100-108 | http://bit.ly/1Qd8yOj  
  • Weustink, G.H., ‘Vijfde jaarverslag van den Katholieken Kunstkring: De Violier’, in: Van Onzen Tijd 7 (1906-1907), pp. 145-29. | http://bit.ly/VanOnzenTijd
  • Wikisource, ‘Auteur: Joseph Cuypers, Bibliografie’: http://nl.wikisource.org/wiki/Auteur:Joseph_Cuypers 
  • Wikisource, ‘Hoofdportaal: Joseph Cuypers, Secundaire literatuur’: https://nl.wikisource.org/wiki/Hoofdportaal:Joseph_Cuypers
  • Willemsen, Harry, red., Woordenboek filosofie, Assen 1992.
  • Willemsen, M., ‘Verhandeling over het geboorteland van den H. Wiro’, in: Limburg’s jaarboek 5 (2897), 4, pp. 159-170. | http://bit.ly/29pR0k9
  • Winckel o.p., A.W. van, en F. van Goethem, red., S. Thomas van Aquino, Bijdragen over zijn Tijd, zijn Leer en zijn Verheerlijking door de Kunst, Hilversum 1927. | http://bit.ly/1Qd8yOj 
  • Wollf o.s.b., Odilo, Beuron. Bilder und Erinnerungen aus dem Mönchsleben der Jetztzeit, Stuttgart 1903 (1ste dr. 1892). | http://bit.ly/Wolff-Beuron
  • Wrangham, Digby Strangeways, The liturgical poetry of Adam of St. Victor: from the text of Gautier, with translations into English in the original metres, and short explanatory notes by Digby S. Wrangham, London, 1881. | http://bit.ly/29v5G1s
  • Wulf, M. de, ‘Sint Thomas van Aquino en de Middeleeuwsche beschaving’, in: A.W. van Winckel o.p. en F. van Goethem, red., S. Thomas van Aquino, Bijdragen over zijn Tijd, zijn Leer en zijn Verheerlijking door de Kunst, Hilversum 1927, pp. 23-28.| http://bit.ly/1Qd8yOj 
  • Wursten, Dick, ‘Historisch Christendom (volgens Anton van Hooff)’, op: dick.wursten.be, http://bit.ly/29pWJmr (2003; 2014).
  • Zinsmeister, A.H., ‘Architectura et Amicitia 1037ste Gewone Vergadering van 15 April 1896’, in: Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 4 (1896), pp. 67-68. | http://bit.ly/Architectura-Tresor

Aanvullende en ontbrekende titels

  • “Jubileum Prof. J. V. de Groot.” Het Centrum, 6 november 1913. Delpher Koninklijke Bibliotheek. http://bit.ly/2OTIJ9b-nB.
  • Bock, M., Anfänge einer neuen Architektur, Berlages Beitrag zur architektonischen Kultur der Niederlände im ausgehenden 19. Jahrhundert, Den Haag/Wiesbaden 1983.
  • Cuypers, (toeschrijving), Joseph. “Petrus Josephus Hubertus Cuypers”. Architectura, Orgaan van het Genootschap Architectura et Amicitia Amsterdam 5 (1897): 1–4. http://bit.ly/Architectura-Tresor
  • Sengers, Erik, Roomsch socioloog – sociale bisschop, Joannes Aengenent als ideoloog en bestuurder van de katholieke sociale beweging 1873-1935, Hilversum 2016.
  • Wezel, G.W.C. van. Jan Toorop: zang der tijden. [Den Haag] : Zwolle: Gemeentemuseum Den Haag ; WBOOKS, 2016.

Het weekblad Sint Bavo werd in 1898 opgericht om fondsen te werven voor de bouwcampagne van de kathedraal. Het is een belangrijke bron voor de symboliek en iconografie, en de bouw- en geloofsgeschiedenis van en rond de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal. In het vignet staat het eerste ontwerp van de vieringtoren. In het archief van de kathedraal op het Noord-Holland Archief bevindt zich een vrijwel volledige set jaargangen (Hubar, De nieuwe Bavo te Haarlem), pp. 61, 68-69, 71, 109, 149, 192, 204, 207, 295, 300).

Tot slot

Dit item kan geciteerd worden als Hubar, Bernadette van Hellenberg. ‘Bronnenlijst nieuwe Bavo’. Onder redactie van Marij Coenen. VanHellenbergHubar.org, 2016; 2021. http://bit.ly/3eqSoUF-nBavo-JCC.

Verkorte link van dit item: http://bit.ly/3eqSoUF-nBavo-JCC

Over Joseph Cuypers is nog meer te vinden bij de Joseph Cuypers Collectie|JCC en Cuypers assortiment.

Het project komt verder met grote regelmaat aan de orde op onze Facebookpagina: http://bit.ly/VanHHOrg2FB
Ga eens kijken en ‘like’ de pagina, zodat de berichten over Joseph Cuypers een nog grotere actieradius bereiken!

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!

← Naar de hoofdpagina van de Joseph Cuypers Collectie

Thompson en het kerkelijk symbolisme anno 1898

Thompson, M.A. De nieuwe kathedrale kerk ‘St. Bavo’ te Haarlem. Bouwgeschiedenis, constructie en symboliek. Haarlem: Henri Coebergh, 1898.

Deze diashow vereist JavaScript.

Tijdens de voorbereiding van een artikel voor vakblad Vitruvius1, viel het me op dat het boek van priester-journalist Marie A. Thompson uit 1898 over de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal in Haarlem nog altijd niet online staat. Hoewel Thompson een kwestieuze rol heeft gespeeld in de katholieke kunstkritiek van het begin van de twintigste eeuw2, kunnen we er niet omheen dat hij een verbluffend iconografisch exposé heeft geschreven. Met name zijn inleiding over het ‘symbolisme’ – je leest het goed: geen symboliek, maar symbolismeis heel bijzonder. Zeker gelet op het type kunst dat men er in die tijd al onder verstond (zie het verhaal hieronder). 

Dit bijzondere karakter was de aanleiding om het verhaal van Thompson, dat sterk beïnvloed is door de bouwheer van de kathedraal, de latere bisschop A.J. Callier, en op een verbluffende manier door architect Joseph Cuypers in architectuur en uitmonstering is verbeeld, stapsgewijs toegankelijk te maken. Maar er speelt meer. Bij de hausse aan kerksluitingen en herbestemmingsprocessen waarin we op dit moment verkeren, wordt de iconografie van de betreffende gebouwen en inrichtingen zelden meegenomen in het afwegingsproces. Met het online zetten van dit boek hopen we een duw in de goede richting te geven. 

  • We beginnen met de samenvattende inleiding over het – thomistisch – symbolisme uit het boek over de nieuwe Bavo/Koepelkathedraal uit 2016.3 
  • Wie zich daarna verder wil verdiepen kan via deze link surfen naar de meer uitvoerige analyse uit hoofdstuk 5 van het boek.
  • Via deze link kan een PDF van het boek van Thompson gedownload worden: http://bit.ly/2nm8qUz-nieuweBavo

Om te beginnen stellen we je graag voor aan een van de belangrijkste figuren op de achtergrond: de dominicaner filosoof en theoloog Thomas van Aquino (circa 1225-1274). Ga je mee?

__________

Uit hoofdstuk 1 Ad orientem, pp. 21-22.

Thomas van Aquino — Een van de andere aspecten die eindelijk onderzocht kon worden, omdat de bovenste lagen in kaart waren gebracht, betreft de invloed van Thomas van Aquino. Aan de oppervlakte was hier voldoende over bekend, maar wat daar onder lag … dat weet me telkens weer met stilte en bewondering te vervullen. Stilte omdat nauwelijks te bevatten is hoe groot de inspiratie van deze middeleeuwse wijsgeer voor de bouwers van de kathedraal is geweest. Bewondering om de bijzondere manier waarop die bezieling gestalte heeft gekregen. Essentieel daarin is een van de hoofdstukken uit de eerste monografie over de nieuwe Bavo, van de hand van de priester-journalist Marie Thompson, waar men over het algemeen even overheen schaatst om het daarna ongemoeid en nominaal vermeld te laten. Maar dat stuk bevat wel de crux van wat Thompson aanduidt als het ‘symbolisme’ in de kathedraal. Alleen al de keuze van die term roept vraagtekens op, omdat zich tegelijkertijd de grote Europese stroming van het symbolisme manifesteert die we verbinden met areligieus individualisme, met esoterisch gedachtegoed en duistere, tot op het decadente af geladen zinnebeelden. Of zoals Thompson zou zeggen ‘de mystieke richting der ultra moderne kunst’.4 Het tekent de situatie dat daar in de ambiance van de nieuwe Bavo een kerkelijk symbolisme tegenover wordt gezet. En de gemene deler tussen die twee is niet zozeer de symboliek, als wel het hoogstpersoonlijke stempel ervan.

Thomistisch symbolisme — Wat dit symbolisme zo interessant maakt is niet het objectieve gehalte, waarbij een vorm een bepaalde boodschap uitdrukt, zoals de cirkel als teken van Gods volmaaktheid of de lelie van Maria’s zuiverheid. Het gaat om het persoonlijke cachet, waarin Thomas manifest aanwezig is. Dit raakt zo aan de ziel van de kathedraal, dat ik er hier in de inleiding al wat over vertel. Alles wat door God geschapen is, vloeit voort uit Zijn volmaaktheid en draagt daarvan hier op het ondermaanse zijn kenmerken, doordat het deel had en heeft aan de goddelijke bron. Dat geldt dus ook voor ons mensen. Als schepselen van God participeren wij in Zijn wezen, en zijn we zelf een beetje God om het wat kort door de bocht te zeggen. We zijn immers geschapen naar Zijn gelijkenis en daardoor is het voor Thomas in principe mogelijk om Gods wezen te leren kennen. In de woorden van Thompson:

‘Dat Wezen nu kan gekend worden niet alleen in Zich, maar ook in de gelijkenis en in de volmaaktheden, welke dat Wezen uitstort over de schepselen, want elk schepsel heeft een eigen aard en soort, naar gelang het deel heeft aan de gelijkenis met de goddelijke natuur’.5

Hierdoor heeft al wat de individuele mens aan talenten bezit en daarmee produceert iets goddelijks. Zo participeert dit schepsel in de creativiteit van God: door zijn talenten te gebruiken en zelf weer scheppend bezig te zijn. En dat scheppende bezig zijn is per definitie symbolistisch, omdat alles uiteindelijk een zintuiglijk beeld vormt van de onzienlijke idee, waarvan God in zijn volmaaktheid weer de allesomvattende Idee (met een hoofdletter) is. Omdat het hierbij gaat om iets heel individueels, is het symbolisme bij Thompson bij uitstek iets persoonlijks. Hij geeft dat een plaats door niet alleen de algemene waarheden door middel van symboliek uit te willen drukken, maar ook de persoonlijke gevoelens. En dat persoonlijke cachet is net wat de nieuwe Bavo in heel de rijkdom van zijn uitdrukkingsvormen zo bijzonder maakt. Of het van Callier kwam die als oud-docent klassieke talen het spoor volgde van de retorica van de kunst in de vorm van een catechismus in steen; die aansprekende thema’s ontwikkelde rond de bruid in het westen en de bruid in het oosten, en de traditionele noord-zuidsymboliek op scherp zette. Of van de beelddenker Joseph Cuypers die de heersende visie op Thomas op een zeer persoonlijke manier vertaalde in de Unvollendete en het eclectische gebruik van ‘Spaansch-Arabische motieven’.

> Lees verder via deze link

__________

Het verhaal over het thomistisch symbolisme wordt vervolgd op deze webpagina. Afgezien van Thomas van Aquino, plaats ik daar de tekst van Thompson tussen grootheden als abt Suger van Saint Denis, Thijm, Toorop en Panofsky, terwijl verder verschillende heiligen en andere kerkelijke prominenten de revue passeren. 

Wat betreft de ‘Spaansch-Arabische motieven’ die met name in de koepel van de kathedraal prachtig tot uitdrukking komen, kan ik je zeker hoofdstuk 7 van ons boek aanraden. Ook op dit punt speelt het (neo) thomisme een overtuigende rol.

Het boek over de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal is bijna helemaal uitverkocht. De enige plek waar je het nog kunt kopen is in de winkel van de kathedraal zelf, in Haarlem. Als dat geen aanleiding is om een bezoek in te plannen! En natuurlijk kun je het ook lenen via De Bibliotheek, waar je in Nederland ook woont!

O ja, ook onderzoek naar erfgoed moet het hebben van kennis delen; zeker met het oog op het specifieke doel om symboliek en iconografie een volwaardige rol te geven bij de toekomstplannen voor kerkgebouwen. Wees dus zo goed om deze pagina te delen via de knop delen onderaan de pagina. Het zou helemaal fijn als je daarbij de hashtag #kerkelijkerfgoed gebruikt.

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Verwijzingen
  1. Dit betreft het artikel in het volgende nummer: Hubar, Bernadette van Hellenberg en Marij Coenen. “De mantel der bescherming. De Laurentiuskerk van Joseph Cuypers en Jan Stuyt als toetssteen”. Vitruvius, onafhankelijk vakblad voor erfgoedprofessionals 14 (2021).
  2. Voor het integralisme en de splijtende rol die Thompson op dit punt speelde in kerkelijk Nederland zie hoofdstuk 2 van het in noot 3 geciteerde boek over de nieuwe Bavo/KoepelKathedraal Haarlem. 
  3. Hubar, Bernadette van Hellenberg. De nieuwe Bavo te Haarlem: ad orientem – gericht op het oosten. Onder redactie van Marij Coenen. Zwolle; Haarlem: Wbooks ; Stichting Kathedrale Basiliek Sint Bavo, op initiatief van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed, 2016.
  4. Thompson, St. Bavo, p. 13.
  5. Thompson, St. Bavo, p. 26.

Over Joseph Cuypers is meer te vinden bij de JCC | Joseph Cuypers Collectie, De nieuwe Bavokathedraal en Cuypers assortiment.

De JCC komt verder met grote regelmaat aan de orde op onze Facebookpagina: http://bit.ly/VanHHOrg2FB
Ga eens kijken en ‘like’ de pagina, zodat de berichten over onderwerpen als de bovenstaande een nog grotere actieradius bereiken!

Dit item kan geciteerd worden als: Hubar, Bernadette van Hellenberg. ‘M.A. Thompson en het kerkelijk symbolisme anno 1898’. Onder redactie van Marij Coenen. VanHellenbergHubar.org, 1921. http://bit.ly/33jq7ZI-JCC-Bavo.

Verkorte link: http://bit.ly/33jq7ZI-JCC-Bavo

Delphine Cuypers-Povel en het vrouwenkiesrecht

Misschien dat iemand ons nog een keer kan uitleggen waarom de een gisteren en de ander vandaag herdenkt dat de wet op het vrouwenkiesrecht in Nederland 100 jaar geleden van kracht werd. Wie met de hashtag #vrouwenkiesrecht door Twitter gaat, ziet dat er nog al wat verwarring is. Zou die datum dan toch niet goed uitgerekend zijn?*

Hoe dan ook, wij vonden dit een mooi moment om Delphine Cuypers-Povel te eren die de kwestie van het vrouwenkiesrecht meemaakte als lid van vermoedelijk de R.K. Vrouwenbond in Amsterdam (tot uiterlijk 1919) en vervolgens in Roermond vanaf om en nabij 1922. In vermoedelijk dat jaar schrijft Joseph Cuypers aan hun jongste dochter Yvonne dat Delphine wat overwerkt is door de vele drukke bezigheden, onder meer ‘oefeningen vrouwelijke vrijwillige landstorm, politiek naast vrouwenbond!’*

Wat ons trof is haar relatie met de eerste vrouwelijke politica van Roermond die nog voordat het vrouwenkiesrecht een feit was, al lid was van de gemeenteraad: Mathilde de Haan, afgestudeerd als apotheker, die in het bestuur van de Roermondse R.K. Vrouwenbond zat.* 

 

 
 
 
 
 
Dit bericht bekijken op Instagram
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Zaterdag 28 september is het 100 jaar geleden dat het kiesrecht voor vrouwen wettelijk in werking trad. Een majeur moment in de geschiedenis, mogen we wel zeggen. Een van de vrouwen die dat bewust en actief meemaakte was Delphine Cuypers-Povel (1868-1948), de vrouw van Joseph Cuypers. Ze was een pittige, daadkrachtige vrouw die zich intensief bezighield met de maatschappelijke ontwikkelingen in haar tijd. Vandaar de vraag wat zij gemeen heeft met Mathilde de Haan (1886-1947), de eerste Roermondse politica, die in 1919 nog voordat het vrouwenkiesrecht een feit was, gemeenteraadslid van Roermond was! Aan de hand van de Joseph Cuypers Collectie (voorlopig nummer 200) gaan we een kijkje nemen. Ga je mee? http://bit.ly/2kXgjlM-JCC ___________ Cuypershuis @Cuypershuis Historiehuis #Historiehuis @archief_roermond @#JCC #archiefonderzoekisgenieten

Een bericht gedeeld door Bernadette Hellenberg Hubar (@vanhellenberghubar2all) op

Surf naar http://bit.ly/2kXgjlM-JCC voor de rest van het verhaal en blijf onze berichten over de Joseph Cuypers Collectie volgen, hier of op Facebook (#JCC).

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Verwijzingen
  • Dit is wat de scribent van het lemma ‘Vrouwenkiesrecht in Nederland’ op Wikipedia vertelt: ‘Deze datum werd pas uitgerekend in Trouw van 19 september 2018. De Wet (initiatiefwet van vrijzinnig-democratische kamerlid H.P. Marchant) van 9 augustus 1919 werd gepubliceerd in Staatsblad 536 van 8 september 1919, maar noemde geen inwerkingtredingsdatum. In zo’n geval golden tot 1988 de artikelen 1 en 2 van de Wet Algemeene Bepalingen: de twintigste dag na die van het Staatsblad. En dat is dus 28 september 1919.’ Iemand een verklaring voor de verwarring? We horen het graag!
  • Voor de bron van deze uitspraak surf naar http://bit.ly/2kXgjlM-JCC (zoekterm landstorm).
  • Zie http://bit.ly/2kXgjlM-JCC (zoekterm Mathilde)

Verkorte link van dit item: http://bit.ly/2mC3FcJ

Joseph Cuypers op Twitter

Joseph Cuypers op Twitter — Heel interessant wat er allemaal te vinden valt over architect Joseph Cuypers op Twitter. We hebben er een zogenaamd Twittermoment van gemaakt dat je hieronder kunt bekijken.

Er zitten een paar ook voor ons verrassende tweets bij:

  • De prachtige interieurfoto van de kathedraal van Rangoon in Birma – zo staat dit bouwwerk omschreven in oudere bronnen – of te wel in Yangon in Myanmar.
  • De sloop van het complex De Grote Wetering aan de Weteringschans te Amsterdam, van Joseph Cuypers. Eeuwig zonde dat dit is gebeurd!
  • Joseph Cuypers komt voor in de lijst van ‘Famous Birthdays for 10th June 2018’.

En dan zijn er nog meer van die juweeltjes.

Scroll er eens doorheen. Dat kan overigens ook op Twitter zelf, waar je dit ‘moment‘ kunt liken.


Joseph Cuypers op Twitter, maar eh … hoe zit het met de andere sociale media?


Goed nieuws, want de Joseph Cuypers Collectie (JCC) komt met grote regelmaat aan de orde op onze Facebookpagina: http://bit.ly/VanHHOrg2FB
Ga eens kijken en ‘like’ de pagina, zodat de berichten over Joseph Cuypers en dit project een nog grotere actieradius bereiken!

Ook op de andere sociale media, als LinkedIn, Instagram en Google+ besteden we aandacht aan de JCC. Alleen kun je daar niet van die mooie overzichten maken als op Twitter.
Of misschien toch wel? Als je een tip hebt, laat het ons weten!

B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Retroacta van de Joseph Cuypers Collectie

Retroacta? En postacta? Je leest er meer over na de inhoudsopgave!

Terug naar hoofdpagina


Retroacta | Joseph Cuypers in De Limburger (2016)

Wat retroacta zijn, gaan we je binnenkort uitgebreider vertellen! Hier houden we ‘t er even op dat het een prachtig woord uit de archivistiek is voor de ‘prequel’, de aanloop, wat vooraf ging, de voorgeschiedenis en noem maar op. Als je alleen al denkt aan de nieuwe Bavo, dan is die voorgeschiedenis hier aanzienlijk! Vandaar dat ook Cuypers assortiment aan de inhoudsopgave hierboven is toegevoegd!

Een van de mooiste berichten uit deze retroacta? De reddingsactie van de glasnegatieven. Natuurlijk heeft Museum Cuypershuis vooral getamboereerd op de rol van hun naamgever, maar dat neemt niet weg dat de meeste glasnegatieven uit de periode afkomstig zijn dat Joseph Cuypers aan het roer stond! 

Postacta — Overigens zijn er naast retroacta ook postacta, zoals in het dossier van de lezing voor de R.K. Volksbond te Roermond (1897).* Bij deze gelegenheid hield Joseph Cuypers een pleidooi voor een eigentijds herstel van het gildesysteem. Voor de maatschappelijk geëngageerde katholieken, waartoe Joseph behoorde, zou dat een passend antwoord bieden op de ‘sociale quaestie’ (het opkomende socialisme). Joseph en zijn tijdgenoten gaven hiermee invulling aan de katholieke sociale leer van paus Leo XIII in zijn encycliek Rerum novarum (1891). In de lezing zijn krantenknipsels geplakt over kieswet en kiesgerechtigden. Het bewaarde krantenartikel van na de lezing van 7 februari 1897 heeft titel noch datum, maar kon opgespoord worden via de krantenbank van het archief. Bij de retroacta zitten onder meer het adres (in de zin van oproep) van architecten en het bouwvak aan de gemeente Amsterdam (1893). Bij de postacta het artikel ‘Over Patroonsverenigingen’ van G.W. Konings in De Katholiek van 1898. Joseph Cuypers spreekt in de lezing over zichzelf als een ‘Romundsje jong’; in de krant wordt dit in het Nederlands omgezet! Dat hij van jongs af aan Roermonds sprak blijkt ook uit het dagboek van zijn moeder.*

De Joseph Cuypers Collectie komt met grote regelmaat aan de orde op onze Facebookpagina: http://bit.ly/VanHHOrg2FB
Ga eens kijken en ‘like’ de pagina, zodat de berichten over Joseph Cuypers en dit project een nog grotere actieradius bereiken!

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!


Verwijzingen en wat dies meer zij

Voor verkorte titels zie de bibliografie.

  • GAR JCC, v.n. 150. “Lezing van den heer Jos. Cuijpers voor de leden van den R.K. Volksbond”. Maas- en Roerbode. 9 februari 1897. GAR, Historische kranten. http://bit.ly/2ZL7XNH-JCC. Zie ook v.n. 151 (vermelding Leo XIII, R.K. Volksbond) en v.n. 22 (R.K. Gildenbond). Een jaar eerder had zijn vader het herstel van het gildesysteem bepleit (lezing Maastricht 1896; zie bibliografie Hubar, Arbeid & Bezieling). Voor meer informatie zie het lemma Rerum novarum op Wikipedia.
  • GAR JCC, v.n. 85. In Varia deel 2 hebben we een apart item over Nenny en haar Roermonds sprekende zonen (ook de vroeg overleden Theo sprak Roermonds).
  • In principe mag iedereen gebruik maken van de gegevens die op deze site staan, maar wel binnen de termen van de Creative Commons gespecificeerd onder deze link: http://bit.ly/Copyright-CC-BY-NC-SA-4-0. Dus geen commercieel gebruik en absoluut naamsvermelding, zoals geldt voor al onze teksten en foto’s op deze site. Hiertoe rekenen we ook onze pagina’s op Facebook en Blogger. Voor de goede orde, alles wat ten dienste komt van kennisverspreiding, beheer en behoud van erfgoed zonderen we uit van commercieel gebruik.
  • Verkorte link: http://bit.ly/2TdS1PN

Terug naar hoofdpagina

 

In het open atelier van de JCC

In het open atelier? Je leest er meer over na de inhoudsopgave!

Terug naar hoofdpagina


*

In het open atelier

Hoe zo open atelier, zul je denken? Tja, we kregen associaties met restauratoren van een kunstwerk die in een glazen ruimte zitten, zichtbaar voor iedereen, geconcentreerd bezig met hun werkzaamheden. Begin 2019 zag Bernadette dit nog bij de restauratie van het Lam Gods in Gent en kort daarna is een dergelijk ‘aquarium’ ook opgetrokken rond de Nachtwacht in het Rijksmuseum.* Dat leidde tot het idee van dit open atelier. Zie je ons al zitten achter het glas, als in een vissenkom … in het oog van iedereen die wil weten hoe zo’n project zich al doende ontwikkelt? Want hoe gaat dat nou, al schrijvend inventariseren? Of is het al inventariserend schrijven? Het is in ieder geval al werkend denken, zoals je hieronder kunt lezen bij het stukje over de oude orde of oude ordening in de archivistiek.

Vooraf in het kort iets over de varia en prikborden: tijdens het ordenen sla je van alles op om niet te vergeten. Dat zijn de varia die van lieverlee in verhalen uitmonden. Daarnaast zijn er de nota bene’s bij de beschrijvingen van de collectie stukken, waarvan we er een aantal op prikborden hebben geprikt.

Beide categorieën geven een kijkje in de keuken! Wil je weten wanneer Joseph Cuypers nu precies gestudeerd heeft of welke andere banden hij met Delft had, ga dan eens kijken. Heel interessant is ook de ontsluiting van de conceptartikelen en lezingen die hij geschreven heeft. Staat dat in verhouding tot wat vakgenoten deden? Dat kunnen we in dit stadium van het project nog niet vertellen. Maar wie weet …

Al doende | De JCC zit vol met mappen, waarop in het handschrift van Joseph Cuypers aanwijzingen van een oude ordening staan. Foto bvhh.nu 21 september 2018.

De JCC zit vol met mappen, waarop in het handschrift van Joseph Cuypers aanwijzingen van een oude ordening staan. Foto bvhh.nu 21 september 2018.

Oude orde

Bovenstaande foto laat iets van de oude orde in de collectie zien. ‘Oude orde’, zul je denken, ‘Wat is dat?’ De oude orde of oude ordening is een begrip dat zijn entree maakte als gevolg van de ontwikkeling van het vak archivistiek in de negentiende eeuw. Grote namen als die van Victor de Stuers zijn daarmee verbonden; een man waarmee Joseph Cuypers het overigens niet goed kon vinden, ook al was het een van de beste vrienden van zijn vader. De Stuers en zijn medestanders in de archiefwereld geloofden stellig in het concept dat een archief een organisch geheel was: het vormde de weerslag van de organisatie die het had geproduceerd. Men dacht toen vooral in termen van overheidsorganisaties. Het begrip raakte ingeburgerd lang voordat ook familie- en persoonsarchieven hun weg vonden naar de archiefdepots. En sindsdien blijft er discussie of er wel zoiets als een oude ordening bestaat in een collectie als die van Joseph Cuypers. In ons artikel ‘De sortering van het verleden’ gaat Bernadette hierop in met betrekking tot de collectie van Joseph Cuypers.* Inmiddels zijn we, voorjaar 2019, zover met de ordening gevorderd, dat we aan kunnen sturen op een nieuwe invulling van dit begrip.

Je kunt er in de loop van dit jaar meer over lezen in ons E-boek.

Als je meer wilt weten over Joseph Cuypers, dan kun je ondertussen terecht bij de De nieuwe Bavokathedraal en Cuypers assortiment.

Het project komt verder met grote regelmaat aan de orde op onze Facebookpagina: http://bit.ly/VanHHOrg2FB
Ga eens kijken en ‘like’ onze pagina, zodat de berichten over Joseph Cuypers en dit project een nog grotere actieradius bereiken!

;-) B&M

Vragen? Stuur een mailtje naar bernadette@vanhellenberghubar.org!

Verkorte link van dit item: https://bit.ly/3kwIEZt-JCC

Terug naar hoofdpagina